Tímarit Máls og menningar - 01.02.2016, Blaðsíða 133

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2016 · 1 133
þat er sem augu allra forfeðra líti þann
inn sama úr augum barnsins. (177)
Varðveislusaga Geirmundarsögu er
rakin í formálanum, eins og venja er.
Hún er í raun einn af merkingarkjörnum
hennar. Örlög Brands príórs þegar sagan
hlýtur ekki náð fyrir augum yfirvalda,
endurritun hennar af Magnúsi Þórhalls-
syni í upphafi fimmtándu aldar og svo
hin æsandi saga af alþýðufræðimannin-
um Svani Kjerúlf sem fær það hlutverk
að afrita handrit í einkaeigu á tuttugustu
öld. Svanur þessi þykir manni vera mjög
„Bergsveinsk“ persóna, kannski skyld-
astur hinum taugatæpa menningarfræð-
ingi í Handbók um hugarfar kúa, og það
eru óneitanlega viss vonbrigði hvað
fingraför hans á bókinni eru á endanum
fyrirferðarlítil, fyrir utan söguna í for-
málanum af glímu Svans við bók-
menntastofnunina og ein kostuleg neð-
anmálsgrein. Þær hefðu mín vegna mátt
vera fleiri. Kannski má skrifa á reikning
Svans að stöku sinnum bregður fyrir
nútímalegu orðalagi þar sem ekkert
virðist beinlínis kalla á það:
Þat vissi eigi Geirmundr at þar bjó ungr
heiptarhugr bak við þil (134)
eða:
Skömmu eftir fund þenna varð sá atburðr
er kom róti miklu á hug Geirmundar.
(147)
En vel hefði verið hægt að sjá Svan Kjer-
úlf leika stærra hlutverk. Hér neitar
Bergsveinn sér um eina augljósa undan-
komuleið frá hinu stranga fornsagna-
formi. Til góðs eða ills.
Inngangurinn færir Bergsveini líka
skemmtilegt tækifæri til að gefa eigin
verki einkunn:
í þessu samhengi mætti nefna persónur
sem greinilega hafa fengið á sig ýkjubrag
munnlegrar hefðar, svo sem Ólaf hvíta,
konung í Dyflinni, sem Brandur einn
sagnaritara gæðir nokkru lífi. (XXXV)
Og jafnvel furða sig á niðurstöðum þess,
væntanlega með smá glott á vör:
Í ljósi þess hve fræðimenn hafa borið
kennsl á fáa norræna menn sem nafn-
greindir eru í írskum annálum, er það
enginn smáfundur sé það rétt að Fulf eða
Uwlfie þessi sé enginn annar en Úlfur
skjálgi Högnason, fóstbróðir Geirmundar
við Breiðafjörð. (XXXXIX)
Almennt er þessi inngangur ákaflega
sannfærandi sem slíkur, ríkulega studd-
ur neðanmálsgreinum sem vísa jafnt í
söguna sem á eftir fer og allskyns aðra
texta, fræðibækur og aðrar fornsögur og
nær þannig að „jarðtengja“ Geirmundar
sögu og auka henni erindi.
IV
Fyrir utan hinar Fóstbræðasögulegu
klausur, útleggingar Brands á sálarlífi
Geirmundar og annarra persóna er
„sagan sjálf“ fjári vel gerð stæling. Þó
þykir mér hann full-örlátur á útgöngu-
leiðina „sumir segja“ til að velta upp
ólíkum möguleikum á atburðarás og
afstöðu persóna og þykkja þannig
sagnagrautinn. Skiljanlegt auðvitað og
gagnlegt, en fyrir minn smekk ofnotað.
Vissulega hefur Bergsveinn mikið
yndi af því skrítnasta og kryddaðasta úr
orðaforða fornbókmenntanna, stundum
þannig að lesandanum þyki það vaka
fyrir honum umfram annað að „yfir-
gerpla Gerplu“. Að öðru leyti er saman-
burður við Gerplu ekkert sérlega nær-
tækur. Í þeirri bók er verkefnið að kveða
hetjumynd fornbókmenntanna og
ímyndar þeirra í kútinn með háðið að
vopni. Tilefni ofbeldis og mannvíga í
Geirmundu eru á hinn bóginn sjaldnast
fáfengileg eftirsókn eftir frægð og orð-
stír heldur er drifkrafturinn nær alltaf
„efnahagslegur“. Græðgi ræður oftast