Tímarit Máls og menningar - 01.02.2016, Blaðsíða 9

Ve i s l a í fa r a n g r i n u m
TMM 2016 · 1 9
býr í öllum íslenskum handritum, sem varðveitt eru hér heima og í erlendum
söfnum, hefur orðið enn dýrmætari við að komast í snertingu við æ fleiri
lesendur um allan heim. Alþjóðavæðingin hefur sprengt landamæri og nú
erum við í jafngóðu samstarfi við kollega í Ástralíu og þann sem situr í
næsta herbergi. Margir verða hissa að heyra að íslenska (forníslenska og/
eða nútímaíslenska) sé kennd við um eitt hundrað háskóla í heiminum og í
nær öllum heimsálfum. Úr þeim frjóa jarðvegi vaxa nýir sprotar, nýir menn-
ingarsendiherrar setja íslenskar bókmenntir og menningu í alveg ferskt
samhengi og verða ómetanlegir þýðendur íslenskra bókmennta. Á hverju ári
koma tugir erlendra stúdenta til Íslands að læra íslensku og meistaranemar
koma í ársdvöl til að leggja stund á íslensk miðaldafræði í námi sem rekið
hefur verið í samvinnu Háskóla Íslands og Árnastofnunar í nær tíu ár.
Og á hverju sumri er haldinn fjölmennur alþjóðlegur sumarskóli í hand-
ritafræðum í samvinnu Árnastofnana í Reykjavík og Kaupmannahöfn og
Landsbókasafns Íslands-Háskólabókasafns.
Hvernig höfum við brugðist við þessum mikla áhuga á menningu okkar
litla lands og þeim tækifærum sem í honum felast? Ég hef verið mjög hugsi
yfir hörðum veruleika fjármögnunarinnar. Sá skortur á framtíðarsýn
stjórnvalda hvað varðar ríkulegar menningarlegar auðlindir þjóðarinnar
einskorðast þó alls ekki við árin eftir Hrun. Alþingi samþykkti þingsályktun
um metnaðarfulla menningarstefnu árið 20137 og auk þess þingsályktun um
varðveislu menningararfleifðar á stafrænu formi árið 20148 – en það bólar
enn ekki á að unnin sé kostnaðargreind aðgerðaáætlun í tengslum við lang-
tímastefnu eins og gert var í tilviki vísinda- og nýsköpunarstefnu.9
Skráning handritasafns Árna Magnússonar á heimslista UNESCO um
Minni heimsins árið 2009 hnykkti á mikilvægi þess í alþjóðlegu samhengi og
lagði þá ljúfu skyldu á herðar Íslendinga að miðla því til alls heimsins, m.a.
með því að nota stafræna tækni. Í rökstuðningi UNESCO var listrænt gildi
Íslendingasagnanna nefnt sérstaklega og þýðingar sagnanna á öll heimsins
tungumál. Tilnefningin kom á tímum mikils niðurskurðar í opinberum
fjárveitingum en sjö árum síðar veldur fjárskortur því að enn hefur ekki
verið brugðist við þeirri viðurkenningu og hvatningu sem í tilnefningunni
felst. Ekki liggur fyrir tímasett áætlun um það hvernig fjármagna skuli
stafvæðingu handritasafns Árna Magnússonar svo að það verði aðgengilegt
fyrir fólk hvar sem er í heiminum.
Þegar Íslendingar tóku við handritunum úr hendi Dana fyrir fjörutíu
og fimm árum var ekki gert ráð fyrir forvörslu- og viðgerðaverkstæði í
Árnagarði þar sem þeim var búinn staður. Þá sá fólk heldur ekki fyrir að
til Reykjavíkur kæmu á hverju ári tugir þúsunda ferðalanga sem vildu sjá
helstu þjóðargersemar okkar á sýningu. Það voru aðrir tímar. En jafnvel þó
að við leggjum stafrænar myndir af öllum handritunum út á netið, kemur
engin mynd í staðinn fyrir þá einstöku upplifun að sjá frumhandritið sjálft
frá þrettándu öld. Póstkort af Mónu Lísu kemur ekki í stað heimsóknar á