Tímarit Máls og menningar - 01.03.2017, Side 26

K r i s t í n Ó m a r s d ó t t i r
26 TMM 2017 · 1
Viltu segja mér hvernig þú sérð fyrir þér 20. öldina og myndirðu geta lýst
í fáum orðum hvernig fyrsti eini og hálfi áratugur hinnar 21. birtist þér?
Hefurðu tilfinningu fyrir vegferð og andrúmslofti hennar?
Önnur stór spurning! Til að svara greindarlega þyrfti ég helst að loka mig
af í afskekktum fjallakofa og brjóta spurninguna til mergjar í allt að því
mánuð. Þá líst mér einnig illa á kröfuna um „örfá orð“.
Þér eru engin takmörk sett í lengd svarsins sem þarf ekki að vera greindar-
legt.
Eftir því sem ég fæ best séð færðust einstaklingar 20. aldar frá því að vera
borgarar – og stundum byssufóður – yfir í að vera nær alfarið svokallaðir
neytendur. Og nú, í upphafi 21. aldarinnar, erum við óðum að færast frá því
að vera neytendur yfir í að vera eins konar varningur sem er skikkaður í að
selja sig sjálfur. Við erum stöðugt að selja okkur:, „persónuleika“, lífsreynslu,
hæfileika, útlit. Á netinu erum við alltaf við sjálf – nafngreindir notendur
með skilgreint útlit. Skráð inn í tölvupóstforrit, með áskrift að Netflix og
Stundinni, á samfélagsmiðlum kommenterum við undir nafni. Þegar ég
les og skrifa breytist ég í eitthvað stærra og loftkenndara. Það er þreytandi
að þurfa einatt að vera maður sjálfur – gegna skírnarnafninu – og standa í
stöðugu argaþrasi eða samanburði við aðra.
Stærstu seinni tíma hversdagsbyltingarnar, Internetið og snjallsímar,
eru yndislegar en líka stórhættulegar gagnvart ýmsu því sem við höfum
fram til þessa haft í hávegum. Nettengdur snjallsími fer langt með að verða
staðgengill ímyndunarafls. Rithöfundur situr við tölvuna og gægist á fimm
mínútna fresti á Facebook, milli þess sem hann rembist við að vera snill-
ingur.
Takk fyrir orðasambandið: skilgreint útlit. En eru rithöfundar ekki búnir
að gefa upp á bátinn hugmyndina um snillinginn?
Úps! Er það? Æ, skrambinn – ég sem er ennþá með þetta á listanum
mínum: 100 hlutir sem þú þarft að afgreiða áður en þú deyrð:
69) verða snillingur ( x )
En jú, auðvitað er kjánalegt að trúa á Snillinginn þegar uppi vaða tæplega
7,5 milljarðar manna/snilla og milljónir þeirra sitja við snotru fartölvurnar
sínar, hamrandi blóðugar glæpasögur inn í vel hönnuð ritvinnsluforrit, með
heita bolla úr sjálfvirkri nespressó-vél sér til handargagns og örvunar. Að
því sögðu tel ég þó að listafólk þurfi stundum að hegða sér eins og snill-
ingar – þ.e. hafa meiri áhuga á eigin hugarstarfsemi en flogakenndu upp-
lýsingaflóðinu allt í kringum okkur – til að skapa innihaldsrík listaverk. Við
streymum tugum, jafnvel hundruðum radda inn í höfuðið á okkur daglega,
í gegnum síma og tölvur, en við þurfum stundum að gefa okkur tíma til að
hlýða á aðeins eina rödd – til dæmis með því að lesa bók – eða ná utan um
eigin þankagang. Það er svo auðvelt að horfa bara á nútímann streyma hjá,