Tímarit Máls og menningar - 01.03.2017, Blaðsíða 86

H j a l t i H u g a s o n
86 TMM 2017 · 1
vægi, samhljómi eða heild, dýpkaða skynjun á innsta kjarna persónu sinnar
og sálar. Oftar en ekki felur slík reynsla í sér samkennd með tilverunni í heild,
allífinu eða Guði (unio mystica). Við slíka reynslu verður einstaklingurinn
fær um að halda vegferð sinni áfram óttalaus en hver sem leiðarendinn kann
að verða er hann ávallt óljós og myrkri hulinn eins og dauðinn. Túlka má slík
hvörf frá ótta til óttaleysis sem afturhvarf (conversio).12
Ljóðið getur lýst ferð frá myrkri sálarinnar sem var skáldinu ekki fram-
andi a.m.k. í upphafi ferlisins (sjá síðar) til sáttar. Á máli trúarinnar má
lýsa slíkri vegferð sem hjálpræðisleið – ordo salutis. Samkvæmt klassískum,
lútherskum skilningi er þar ekki átt við aðgreind skref í trúarsálfræðilegri
þróun heldur áfanga á leið okkar frá skírn til greftrunar sem vörðuð er
sakramentum kirkjunnar.13 Oft er ordo salutis skipt í þrepin köllun (vocatio)
sem oft verður vegna einhvers konar opinberunar, upplýsingu, afturhvarf frá
vonleysi til vonar, helgun (sanctificatio) og heilun.14 Hér þræðir Vilborg ekki
þá slóð alla enda ljóðinu alls ekki ætlað trúfræðilegt hlutverk. Eigi að síður
virðist hér nærtækur lykill að trúarlegri túlkun þess.
Önnur trúarleg túlkun á ljóðinu felst í að lesa það í ljósi dulhyggju eða
mystíkur. Þar kemur myrkur sálarinnar, birtan að ofan og heilunin mjög við
sögu. Tvö síðari atriðin í sömu merkingu og hér framar. Myrkur sálarinn-
ar merkir þá upplifun af þögn, reiði, útskúfun eða höfnun Guðs sem tengst
getur sorg, þunglyndi eða kvíða bæði sem orsök og afleiðing. Þess má geta
að hinn þegjandi Guð, fjarlægi, sofandi eða dauði kemur nokkuð við sögu í
ljóðum Vilborgar (sjá síðar). Þá ber þess að geta að sjálf kveðst hún aldrei hafa
upplifað sig yfirgefna af Guði (sjá nmgr. 5).
„Klædd og komin á ról“ í Fiskar hafa enga rödd (2004) kallast á við „Rof“
og gefur trúarlegri túlkun þess meira vægi:
Amma mín á Hvoli
gekk út á hlað
eldhúsdyramegin
hneigði sig í sólarátt
signdi sig
og fór með
morgunbænina sína
– þannig sótti hún sér
góðan daginn.15
Hér dregur Vilborg upp einfalda ljóðmynd úr bernsku en margs konar
trúar legir undirtónar koma fram í kvæðinu sem sýna hve morgunstundin
er helg. Hér lýsir hún eldfornum trúarsið sem tíðkaðist fram á öndverða 20.
öld og fólst í að ganga þegjandi út undir bert loft, signa sig mót rísandi sól
og kallaðist hann að sækja daginn.16 Þá er heiti ljóðsins tilvísun í alþekkta,
gamla morgunbæn eftir ókunnan höfund. Loks sýnir ljóðið hvaðan sú guð-
fræði sem lesa má út úr „Rofum“ kann að vera sprottin. Kveikju hennar er