Tímarit Máls og menningar - 01.03.2017, Blaðsíða 77

Þa k k a r áva r p
TMM 2017 · 1 77
tíming sem gengur hægt. Þegar frjósemisstuðullinn er kominn niður í 1,3
eða 1,4 gengur þetta í rauninni frekar hratt fyrir sig.
Við þessar aðstæður eru þær umræður sem franskir menningarvitar halda
uppi um trúleysi, íslam og fleira algerlega óáhugaverðar vegna þess að þær
taka ekki með í reikninginn einu breytuna sem raunverulega skiptir máli,
það er að segja samband para og fjölskyldunnar.
Það kemur því ekki á óvart að eina fólkið undanfarin tuttugu ár sem hefur
fjallað á áhugaverðan og skiljanlegan hátt um ástandið í þjóðfélaginu eru
ekki atvinnumenningarvitar heldur fólk sem hefur áhuga á mannlífinu eins
og það er í raun og veru, það er að segja rithöfundar.
Ég var svo heppinn að kynnast Philippe Muray og Maurice Dantec, hafa
beinan aðgang að hugsun þeirra um leið og hún var að mótast. Núna eru þeir
báðir látnir og ég hef ekkert meira fram að færa lengur.
Það þýðir þó ekki að ég sé hættur. Hugmyndir eru ekki meginþættir skáld-
sögu og enn síður ljóðs. Og svo ég taki dæmi af snilldarskáldsagnahöf-
undi þar sem hugmyndirnar skipta meginmáli, þá er ekki hægt að segja að
Karamazovbræðurnir komi fram með eitthvað nýtt á sviði hugmyndanna ef
sú bók er borin saman við Djöflana. Það má jafnvel segja, með því að ýkja
aðeins, að allar hugmyndir Dostojevskís komi þegar fram í Glæpi og refsingu.
Samt eru menn almennt á því að Karamazovbræðurnir séu meistaraverk
Dostojevskís. Sjálfur er ég heldur hrifnari af Djöflunum en mér kann að
skjátlast í því sem er allt önnur umræða.
Það er hvað sem öðru líður hægt að fullyrða að þegar ég er kominn á
þennan aldur er ekki líklegt að ég hafi margar nýjar hugmyndir fram að færa
í þeim verkum sem ég á eftir að skrifa.
Ég stend því hérna fyrir framan ykkur í undarlegum aðstæðum þar sem
helstu raunverulegu viðmælendur mínir eru látnir. Það eru enn til hæfileika-
ríkir höfundar í Frakklandi. Það eru enn til virðingarverðir menningarvitar
í Frakklandi. En þetta fólk er ekki sambærilegt við Muray og Dantec. Það
sem aðrir rithöfundar skrifa vekur stundum áhuga minn en ég hef ekki
neinn brennandi áhuga á því. Það kemur raunar fyrir að ég velti fyrir mér
hvers vegna ég sé enn á lífi.
Er þetta spurning um rithöfundarhæfileika þeirra? Já, auðvitað skiptir það
máli, en er í rauninni ekki aðalatriðið. Muray og Dantec höfðu mikla hæfi-
leika sem rithöfundar, sjaldgæfa hæfileika. En, og það er enn sjaldgæfara,
þeir skrifuðu alltaf án þess að hirða um hvað mátti eða hvaða afleiðingar
það gæti haft. Þeim var alveg skítsama þótt þeir fengju þetta eða hitt dag-
blaðið upp á móti sér. Þeir sættu sig við að vera alveg einir ef þess þurfti. Þeir
skrifuðu einfaldlega og algerlega fyrir lesendur sína og voru ekkert að hugsa