Tímarit Máls og menningar - 01.03.2017, Blaðsíða 93

„ – O g G u ð – H a n n e r t r ú ð u r i n n “1
TMM 2017 · 1 93
Tilvísanir
1 Vilborg Dagbjartsdóttir, Ljóðasafn, Reykjavík: JPV útgáfa, 2015, bls. 139
2 Tilefni greinarinnar er að fagna nýútkomnu ljóðasafni Vilborgar en það reyndist greinarhöf-
undi opinberun. Vilborg er menntað, húmanískt skáld og sækir vísanir ekki aðeins til krist-
innar trúar heldur og grískrar og norrænnar goðafræði. Sjá t.d. Vilborg Dagbjartsdóttir, Ljóða­
safn, bls. 192–194. Þorleifur Hauksson, „Athugasemdir og skýringar“, Ljóðasafn, Reykjavík:
JPV útgáfa, 2015, bls. 282–283, hér 283. Vilborg hefur skýrt svo frá að upphafið að eiginlegum
höfundarferli sínum sé að finna í köllun er komið hafi að innan, og tengst hugmyndum hennar
um að vera manneskja og viðleitni til að gera heiminn að veruleika eða hrynja ella saman. Silja
Aðalsteinsdóttir, „Andlit í djúpinu, brosandi. Viðtal við Vilborgu Dagbjartsdóttur, skáld“,
Tímarit Máls og menningar 50. árg, 4. h., 1989, bls. 407–429, hér bls. bls. 414. Hér er lýst til-
vistarlegri glímu sem oft er einnig trúarleg.
3 Hugtök og heiti í bókmenntafræði. Jakob Benediktsson ritstýrði, Reykjavík: Bókmenntafræði-
stofnun Háskóla Íslands, Mál og menning, 1989, bls. 170–171, sjá og 172–175.
4 Vilborg Dagbjartsdóttir, Ljóðasafn, bls. 156.
5 Vilborg hefur lýst trúarafstöðu sinni á ýmsum tímum. 1989 var lýsing hennar þannig: „Ég
var ákaflega trúuð sem barn, hafði náið samband við guð og það skipti mig miklu máli. En ég
hafnaði guði. […] En það kemur alltaf á móti að þó að ég hafni honum þá hef ég þekkt hann,
og því er ekki hægt að gleyma“. Silja Aðalsteinsdóttir, „Andlit í djúpinu, brosandi“, bls. 421.
2000 voru lýsingarnar þannig: „Ég hef alla tíð samsamað mig náttúrunni. Haft sterka tilfinn-
ingu fyrir guði. En ég hef ekki leitað eftir honum, heldur hafnað honum. Hann hefur þó aldrei
hafnað mér.“ Kristín Marja Baldursdóttir, Mynd af konu. Vilborg Dagbjartsdóttir, Reykjavík:
Salka, 2000, bls. 15–16. „Ég hef ætíð haft djúpa tilfinningu fyrir almættinu, ekki fyrir Jesú
Kristi, heldur fyrir réttlátum, grimmum og góðum guði. Ég hef oft hafnað guði þegar hann
hefur verið óréttlátur, eins og náttúran. En ég hef aldrei verið ein í myrkrinu. Ég er enginn
Job sem sættir sig við vilja guðs, drottinn gaf og drottinn tók. Ég hef oft verið óskaplega reið“.
Sama heimild, bls. 24. „Ég hafnaði guði oft, en guð hefur ekki hafnað mér. Ég hef aldrei haft þá
tilfinningu að hann hafi hafnað mér. En hins vegar er ég enginn Job og sætti mig ekki við píslir
og ranglæti. Það er í mér ógnlegur uppreisnarandi. Það er annað að hafna guði en að finnast sér
vera hafnað af guði. Ég hef alltaf haft þá sterku tilfinningu að hann sé til staðar.“ Sama heimild,
bls. 140. Trúariðkun sinni lýsir Vilborg sem einstaklingsbundinni frekar en kirkjulegri en
byggðri á lestri Biblíunnar og Passíusálmanna. Sama heimild, bls. 140. 2011 kveðst Vilborg
aldrei hafa gert uppreisn gegn foreldrum sínum en getað „[…] látið eins og óþekkur krakki við
Guð“. Þorleifur Hauksson, Úr þagnarhyl. Ævisaga Vilborgar Dagbjartsdóttur, Reykjavík: Mál
og menning, 2011, bls. 176. Þá segir hún frá kæru sem hún fékk á sig fyrir kennslu í kristnum
fræðum sem ekki þótti ástæða til að sinna vegna pólitískra skoðana hennar: „En þau gerðu sér
ekki grein fyrir því að ég var engin venjuleg kommakerling heldur afskaplega trúuð“. Sama
heimild, bls. 176.
6 Á 8. áratug liðinnar aldar var gefið út safn „trúarlegra“ ljóða ungra skálda. Þar var birt eitt ljóð
eða ljóðabálkur eftir Vilborgu, „Kyndilmessa“ (sjá síðar). Í formála safnsins er látið að því liggja
að ljóð og trú hafi alltaf átt samleið. Hið trúarlega er skilið fremur sem spurning eða leit en sem
svör, því síður sem predikun. Erlendur Jónsson, „Formáli“, Trúarleg ljóð ungra skálda. Erlendur
Jónsson og Jóhann Hjálmarsson völdu, Reykjavík: Almenna bókafélagið, 1972, bls. 5–7, hér bls.
7. Svipaður skilningur liggur til grundvallar hér.
7 Þorleifur Hauksson fæst nokkuð við þessi ljóð sem hann flokkar sem biblíuljóð. Þorleifur
Hauksson, „Bak við marglitan glaum daganna. Vilborg Dagbjartsdóttir og ljóð hennar“, Ljóða­
safn, Reykjavík: JPV útgáfa, 2015, bls. 7–28, hér bls. 14, 16–17.
8 Vilborg Dagbjartsdóttir, Ljóðasafn, bls. 73–78. Sjá „Formbylting og módernismi“, Íslensk bók­
menntasaga V. Ritstj. Guðmundur Andri Thorsson, Reykjavík: Mál og menning, 2006, bls.
17–174, hér bls. 154 (Silja Aðalsteinsdóttir).
9 Dagný Kristjánsdóttir, „Ljós í húsi. Um „Kyndilmessu“ Vilborgar Dagbjartsdóttur“, Heimur
ljóðsins. Ritstj. Ástráður Eysteinsson o.a., Reykjavík: Bókmenntafræðistofnun Háskóla Íslands,
2005, bls. 80–93. Vilborg hefur sjálf sagt að hún hafi að einhverju leyti hugsað ljóðið sem