Tímarit Máls og menningar - 01.03.2017, Blaðsíða 132

U m s a g n i r u m b æ k u r
132 TMM 2017 · 1
stundum gera, svo stórkostlega skemmtileg
voru þau) að þessi atriði hefðu aukið enn á
skilning okkar á bókmenntaverkum Þór-
bergs. Á hitt ber að líta að það er ekki alltaf
hægt að vinda fram öllum rannsóknarefnum
senn og að doktorsritgerðum eru takmörk
sett hvað varðar efnistök; þær eiga ekki og
geta ekki innihaldið allt.
3 Arngrímur Vídalín, Að elska er að yrkja
fegursta ljóð í víðri veröld: Um viðhorf
Þórbergs Þórðarsonar til rómantíkur í
íslenskum bókmenntum. Óprentuð grunn-
prófsritgerð í íslensku við Háskóla Íslands,
2009. Til stendur að endurskoða hana til
formlegrar birtingar á næstu misserum.
4 Sjá t.d. grein hennar „Sannleikur í æðra
veldi: Um Íslenzkan aðal eftir Þórberg
Þórðarson,“ Heimur skáldsögunnar, ritstj.
Ástráður Eysteinsson (Reykjavík: Bók-
menntafræðistofnun Háskóla Íslands 2001),
bls. 273–284.
5 Upphafsmaður hugtaksins er Guðbergur
Bergsson í skáldævisögu sinni Faðir og
móðir og dulmagn bernskunnar.
6 Halldór Guðmundsson, Skáldalíf: Ofvitinn
úr Suðursveit og skáldið á Skriðuklaustri
(Reykjavík: JPV 2006).
7 Það að bók sé skáldverk útilokar þó ekki að
margt sé satt í henni, sbr. umfjöllun Soffíu
Auðar á bls. 56–8 og 61–3.
8 Það er því áhugavert að skoða handrit hans,
t.a.m. „stóra ævisögulega handritið“ sem nú
er útgefið undir titlinum Meistarar og læri­
sveinar. Það inniheldur ýmis spurningar-
merki af hálfu höfundar við tímasetningar,
sem gefur til kynna að hann myndi hafa
flett upp í dagbókum sínum við hreinritun
verksins til að allar dagsetningar og ártöl
væru alveg pottþétt. Slík ofurnákvæmni þarf
aftur á móti ekki, svo það sé endurtekið, að
gefa til kynna að allt sé satt sem á bókina er
fært.
9 Sjá Helga M. Sigurðsson, Frumleg hrein­
skilni, (Reykjavík: Árbæjarsafn | Bók-
menntafélagið 1992), bls 28–33; Soffíu Auði
Birgisdóttur, „Sannleikur í æðra veldi,“ bls.
273–284; Halldór Guðmundsson, Skáldalíf;
Pétur Gunnarsson, ÞÞ í fátæktarlandi, bls.
107.
10 Á þetta benti Pétur Gunnarsson í bók sinni
ÞÞ í fátæktarlandi með tilvísun í dagbókar-
færslu sem útgefin er í sýnisbók Helga M.
Sigurðssonar af ýmsu óbirtu efni eftir Þór-
berg, Mitt rómantíska æði (Reykjavík: Mál
og menning, 1987), bls. 31. Þó er Helgi ekki
sannfærður, nefnir að vísu ekki bók Péturs,
sbr. grein hans „Arndísarsaga“ í Að skilja
undraljós, bls. 137–146.
11 Svipað sjónarmið hefur Guðmundur Andri
Thorsson viðrað og leitt að því líkur að Ævi­
saga Árna prófasts Þórarinssonar sé öðrum
þræði tilraun til að kortleggja íslenska
sveitakristni, sbr. grein hans „Guðspjalla-
maðurinn Þórbergur: Um ævisögu séra
Árna, lifandi kristindóm og dauðan bók-
staf,“ Að skilja undraljós, bls. 209–219.
12 Sjá Þórberg Þórðarson, Meistarar og læri­
sveinar: eftir stóra ævisögulega handritinu
(Reykjavík: Forlagið 2010), bls. 18–22.
13 Hér hafði Þórbergur ekki enn tekið upp ó í
fornafnið.
14 Af vef Þórbergsseturs: http://www.
thorbergur.is/index.php/is/skaldidh-
thorbergur/tilvitnanir/34-bragi-olafsson-
segir
15 Um atómljóð segir Þórbergur: „Þau eru
lélegur skáldskapur, og þau eru leiðin-
legur skáldskapur, […] Og verst er þó þetta:
Maður hefur atómskáldin grunuð um, að
þau yrki svona af þeirri ástæðu, að þau geti
ekki ort með stuðlum og höfuðstöfum „eins
vel og Shakespeare“.“ (195) Eins og sönnum
spámanni sæmir lýkur Þórbergur þessari
umfjöllun sinni með eftirfarandi orðum:
„Guð forði mér frá því að fella dóma með
gamals manns sannfæringarkrafti. Efann
um að maður hafi alltaf rétt fyrir sér, —
þann efa verður maður að varðveita fram á
grafarbakkann. Og ég vil gera þá játningu
meira að segja, að fæst af því, sem ég hef sagt
hér um atómskáldskapinn, mun hljóta stað-
festingu næstu kynslóða.“ (196)
16 Þórbergur Þórðarson. Bréfin hans Þórbergs
til Lillu Heggu og Biddu systur. Hjörtur
Pálsson sá um útgáfuna og skráði skýringar
og viðtöl (Reykjavík: Vaka 1982).
17 Þar bætti Soffía Auður raunar um betur og
skrifaði grein þar sem ekki var rúm í ritgerð-
inni. Sjá Soffíu Auði Birgisdóttur, „Undarleg
ósköp: Um pólitíska atlögu Þórbergs Þórðar-
sonar að Hannesi Péturssyni í kvæðaformi,“
Skírnir, 190 (vor), bls. 32–52.