Tímarit Máls og menningar - 01.03.2017, Qupperneq 115

TMM 2017 · 1 115
Einar Már Jónsson
Sagnaskemmtan
Sumarið 1976 líður mér seint úr minni.
Ég tyllti tánum á íslenska grund í lok júlí,
og eins og jafnan á þeim árum byrjaði ég
strax að vinna á Þjóðviljanum. Verksvið
mitt var að sjá um erlendar fréttir í blað-
inu og skrifa greinar um sitt af hverju
sem þeim tengdist, en ég varð þess fljót-
lega var að menn voru ekki mikið með
hugann við það sem gerðist utan land-
steinanna. Annað var efst á baugi, hvar
sem menn stungu saman nefjum, og það
var „Geirfinnsmálið“; því veltu menn
fyrir sér á alla enda og kanta, svo og því
sem snerti það á einhvern hátt eða gat
hugsanlega snert það. Um það gengu
jafnvel þjóðsögur sem ég fékk að heyra á
kaffistofu blaðsins. Ein var á þessa leið:
Þetta gerðist seint um kvöld á barnum
á Klúbbnum, komið var nálægt lokunar-
tíma, áfengisgufur svifu í loftinu og fyrir
framan barborðið var troðningur manna
sem vildu skvetta í sig einum enn áður en
miskunnarlaus grindin félli. Þeir voru
mjög drukknir. Einhver tók samt eftir
því að yst í þvöguna var kominn maður
sem leit nokkuð undarlega út, hann var í
rifnum vinnufötum, gegnblautur að sjá
og náfölur í andliti, á því var einhver
skráma. Hann olnbogaði sig hægt og
hægt að barborðinu, en það var eins og
menn sæju hann ekki. Þegar hann var
kominn alla leið ávarpaði hann þjóninn
holri rödd:
„Tvöfaldan sénever í sjóvatni“.
Vafalaust gefur þessi þjóðsaga til
kynna hvað menn töldu vera sannleikann
í þessu flókna og dularfulla sakamáli. Ég
heyrði jafnvel sagt að sumir væru farnir
að velta því fyrir sér hvort ekki væri
nauðsynlegt að taka upp dauðarefsingu á
Íslandi.
En ekki grunaði mig þá að vesalingur
minn ætti um síðir eftir að flækjast inn í
þetta mál málanna, þótt það yrði á frem-
ur lítilfjörlegan hátt að mér virtist á þeim
tíma. Upphaf þeirrar sögu virtist þó eins
fjarlægt því og hugsast gat. Þetta sama
vor barst mér í hendur nýútkomin njósn-
arasaga frönsk sem átti að gerast á sker-
inu og bar heitið „OSS 117 fiskar á
Íslandi“. Ég las hana af einskærri forvitni
– enda var „Ísland“ á þessum árum
nokkurn veginn það sama og „Langt-
burtistan“ – en sá um leið að þarna væri
efni í grein fyrir Þjóðviljann sem ég gæti
sett saman í flýti meðan ég væri að kom-
ast aftur inn í mitt eiginlega starf.
Ekki var þó hægt að segja að þessi saga
væri merkilegar bókmenntir. Hún var
hluti af miklum sagnabálki um njósnar-
ann „OSS 117“, réttu nafni „Hubert Bon-
isseur de la Bath“, og bar númerið 169 í
þeim flokki. Kennimark njósnarans var
letrað efst á hverri forsíðu og kom auk
þess gjarnan fyrir í titlunum, stundum
með staðanöfnum eða öðrum ábending-
um um sögusviðið, en einnig bar nokkuð
á meira eða minna vel heppnuðum til-
raunum til innríms, svo sem „OSS 117 og
bomban í Bombay“ eða „Alger kaos hjá
Maó“. Þar sem bókin virtist meir seld í
blaðsöluturnum og lestarstöðum en
venjulegum bókabúðum og mörg hefti
hlutu að koma út ár hvert var þetta
greinilega gert til að hoppa beinustu leið
upp í augun á mönnum sem voru að flýta
sér. Þessi bókaflokkur var sem sé færi-
bandaframleiðsla, vafalaust með hóp rit-
vöðla á bak við sig (þótt ég tali hér til
H u g v e k j a