Tímarit Máls og menningar - 01.09.2017, Qupperneq 21

TMM 2017 · 3 21
Þorgeir Tryggvason
Þrír Márar
Nokkur orð um íslenskar Óþellóþýðingar
Gerólíkt menningarumhverfi blasti við þeim þremur mönnum sem ráðist
hafa í að þýða Othello Shakespeares, eitt af stórvirkjum skáldsins og þar með
heimsbókmenntanna.
Matthías Jochumsson hefur vafalaust haft um það litlar vonir að heyra
þýðingu sína flutta á leiksviði árið 1885. Helgi Hálfdanarson þýðir sitt fyrsta
Shakespeareverk, As You Like It, að beiðni Þjóðleikhússins, og Sem yður
þóknast fer þar á svið 19521. Framan af þýðir Helgi eftir pöntun, en þegar
fram í sækir þróast það áform að koma öllum verkum skáldsins í íslenskan
búning, óháð eftirspurn leikhúsanna. Ekki er mér kunnugt um hvort Óþelló
var þýddur að beiðni Þjóðleikhússins, sem setti verkið á svið í þýðingu Helga
1972, en hún kom síðan út á bók þremur árum síðar.
Hallgrímur Helgason hefur þegar þetta er ritað sent frá sér þýðingar
tveggja verka Shakespeares. Bæði eru þau þýdd að beiðni leikhópsins Vestur-
ports, sem sló í gegn 2002 með uppfærslu Gísla Arnar Garðarssonar og
Agnars Jóns Egilssonar á Rómeó og Júlíu í þýðingu Hallgríms. Í desember
2016 frumsýndi Vesturport og Þjóðleikhúsið sýningu Gísla Arnar á þýðingu
Hall gríms á Óþelló, sem kom í framhaldinu út hjá Vöku-Helgafelli.
Í þessari grein er ætlunin að skoða nokkra staði í þessum þremur þýðingum
og atriði sem lúta að efnistökum og nálgun þýðendanna. Þó er sjónum fyrst
og fremst beint að verki Hallgríms Helgasonar, jafnvel svo að hinar tvær
verða aðallega skoðaðar til að varpa ljósi á ákvarðanir Hallgríms við sína
vinnu og útkomuna eins og hún birtist í prentaðri útgáfu þýðingarinnar.
5.2.1–22
Í Óþelló er engin alþekkt ræða. Ekkert sem jafnast á við „Now is the winter
of our discontent …“, „Friends, Romans, Countrymen …“ „The Quality of
Mercy is not strained“ eða „Tomorrow and tomorrow and tomorrow“. Hvað
þá „To be or not to be …“. Mögulega fer eintal Óþellós yfir Desdemónu
sofandi í upphafi lokaatriðisins einna næst því. Þetta er glæsilegur texti, þar
sem hinn þroskaði Shakespeare notar vald sitt yfir stakhendunni til að skapa
fullkomið jafnvægi milli hins óreiðukennda huga Óþellós og ljóðrænnar
framsetningar hugsana hans, þar sem hann skoðar áform sitt og afleiðingar