Tímarit Máls og menningar - 01.09.2017, Page 26

Þ o r g e i r Tr y g g va s o n
26 TMM 2017 · 3
og svo virðast orðskýrendur bæði Arden og Cambridge á því að „cunning“
þýði hér einfaldlega „haganlegt“, „vel smíðað“, „fullkomið“.
Áhugavert er að bera saman útleggingar á jafn erki-Skakespearskri línu og
„Thou cunning’st pattern of excelling nature“.
Matthías:
Þú náttúrunnar æðsta undra-smíði!
Helgi:
Þú náttúrunnar vænsta snilldar-verk
Hallgrímur:
Þú náttúrunnar glæsta græskuverk
Allt eru þetta flottar ljóðlínur en langtum rismest hjá Matthíasi, eins og
vænta mátti. Athygli vekur að Hallgrími finnst ekki verra ef hægt er að
koma að stuðlum, þó hann hafi þá ekki að meginreglu og deila má um hvort
„græska“ eigi heima þarna yfirhöfuð.
Hinn afgerandi sigur Matthíasar í þessari glímu leiðir hugann að því
hversu hagsmuna lesenda, hvað þá áhorfenda, er illa gætt með því að hver
þýðandi telji sig þurfa að finna sína eigin sjálfstæðu, „óstolnu“, leið. Þegar
svo snjöll lausn er fundin á einhverri þraut að ekki verður betur gert, væri þá
ekki öllum best þjónað með því að þeir sem á eftir koma noti hana? Öllum
þ.e.a.s. sem hafa ekki aðra hagsmuni en listræna?
Hér stangast hagsmunir neytandans á við höfundar- og sæmdarrétt, sem
og faglega háttvísi þýðendanna.
Ein ummerki sjást í ræðunni um ólíkar útgáfur enska textans. Allir þýða
þeir þremenningar 13. línu á hliðstæðan hátt: „rós þín“ (Matthías), „þína rós“
(Helgi), „þitt blóm“ (Hallgrímur). Í F6 er þetta „thy rose“, en Q1 hefur „the
rose“. Cambridge-útgáfan fylgir F, með neðanmálsgrein um að það orðalag
sé „superior“, en Arden heldur sig við Q1. Sjálfur hallast ég að því. Óþelló er
að teikna upp hliðstæðu þess að myrða manneskju, ekki að tala um morðið
sjálft, fyrir utan að hugrenningatengsl við meydómsmissi, sem Hallgrímur
ýtir undir með því að breyta rós í blóm, afvegaleiða hlustandann.
Forvitnilegt dæmi um hvernig þýðendurnir hafa stuðst við ólíkar útgáfur,
eða leyst á ólíkan hátt úr álitamálum er blótsyrðið „Zounds“ sem Óþelló lætur
falla á 3.4.99, um leið og hann strunsar af sviðinu eftir að Desdemóna getur
ekki dregið fram vasaklútinn sem Jagó hefur komið höndum yfir skömmu
áður. Orðið er samdráttur á „God’s Wounds“ og þótti ekki við hæfi þegar
heildarútgáfan F kom út 1623, þar sem hið litlausa „away“ er komið í staðinn.
Bæði Helgi og Matthías fylgja því fordæmi og hafa „burt“ á þessum stað, en