Tímarit Máls og menningar - 01.09.2017, Síða 68

68 TMM 2017 · 3
B ó k m e n n t a h á t í ð
að tengja allt saman við hinar liðnu hörmungar tekst honum að vekja samúð
og skapa samkennd með persónunum, enda hafði stríðið áhrif á líf þeirra
allra á einn eða annan hátt.
Þó að nærsveitir Rauma séu sögusvið bókarinnar þá tekst Tapio að leiða
hinn stóra heim inn í söguna, til dæmis með því að láta eina söguröddina
koma úr munni unglings, Jaakko, sem hafði flúið ásamt fjölskyldu sinni frá
ströndum Ladogavatns, en það landsvæði varð hluti af Rússlandi eftir síðar
heimsstyrjöld. Fjögur hundruð þúsund Kirjálar fluttust búferlum til Finn-
lands, og ákvað finnska ríkið að útvega þeim landskika til að halda búskap
sínum áfram. Þetta var gert um allt land, og þannig endaði Jaakko í smáþorpi
á vesturströnd Finnlands, fimm hundruð kílómetra frá uppvaxtarsveit sinni.
Hann er rekald í stórsögunni, en þegar skáldsagan á sér stað hefur öldu-
gangur hennar róast, og þrátt fyrir allt eygðu Finnar nú betri tíð.
Í þessu samhengi er þessi tvískipting, verkfræðin og trúin, auðskiljanleg.
Þó vonin sem þeir veiti séu af mismunandi toga, þá eru stillansar og krossar
hvorir um sig ávísun á giftusama framtíð. Tapio lýsir þessu tvennu af natni,
persónur hans sítera biblíuvers og hugsa um það hvernig best sé að hefla við.
Sem má kannski búast við af guðfræðimenntuðum fyrrum smíðakennara.
Annars er nákvæmni eitt af höfundareinkennum Tapio, þó hann geti hleypt
sér á flug þegar sagan kallar á það. Hann nýtir skilningarvitin til að finna það
sem þarf í nærumhverfi sínu og eigin þekkingarbrunni. Mjög gott dæmi um
það er hvernig hann skrifar kaflana sem eru frá sjónarhorni Tuulikki sjálfrar.
Hennar skjól frá heiminum er mýrlendið, þar sem léttfætt unglingsstelpan
getur farið þangað sem stórstígara fólk kemst ekki. Lýsingar hennar á nátt-
úrunni eru ljóðrænar, flæðandi og myndríkar, en jafnframt skýrar í öllum
smáatriðum: „Ég tiplaði úr fylgsnum skógarins í átt að mýrinni til að sjá
betur, trén urðu lægri, kræklóttar mýrarfurur og riðandi birkihríslur í bland
við kargaþýfi og kjarr, og þarna, í miðri sinugulri og mosarauðri mýrinni
stikuðu langleggjaðir, gráleitir glæsilegir fuglar, breiddu úr og blökuðu
vængjum sínum, teygðu hálsana og þeyttu aftur básúnur sínar eins og til að
segja að tíminn væri kominn, vorið væri komið og miskunnsöm sólin skini
nú að nýju á allt.“
Náttúra Finnlands er ólík þeirri íslensku. Hér á landi erum við vön því að
líta svo á að náttúran sé full af hættum enda má stundum ekki mikið út af
bera til þess að komast í lífsháska. Finnar líta á náttúruna sem sitt athvarf.
Hún sér um þá, færir þeim björg og vernd. Það er í samfélaginu, jafnt manna
og þjóða, sem þeim þykja hætturnar leynast, meðan Íslendingar hafa þurft
að hnipra sig saman í hnapp eins og hestar í höm til að þreyja lífið. Þrátt fyrir
þennan grunnmenningarmun er ótal margt sameiginlegt og þegar maður
les Predikarastelpuna er hugsunin oft mjög kunnugleg íslenskum lesanda.
Stundum er eins og sé verið að lesa íslenska skáldsögu, nema nafnorðum
hefur verið skipt út fyrir önnur framandi: vígvallamaður, múltuber, seyði
úr víðiberki.