Þjóðarbúskapurinn - 01.08.1983, Side 76

Gengisþróun
Hækkandi gengi Bandaríkjadollars setti mjög svip sinn á þróun alþjóðagjald-
eyrismála á árinu 1982. Allt fram í nóvember hækkaði gengi dollars nokkuð
jafnt og þétt, en í þeim mánuði og hinum næsta féll það nokkuð gagnvart öðrum
helstu gjaldmiðlum heims. Þetta ástand var þó skammvinnt og á þessu ári hefur
dollargengi hækkað á ný og haldist hátt fram yfir mitt ár.
Þessa gengisþróun er erfitt að skýra til hlítar, ekki síst af því, að þótt verðbólga
hafi farið lækkandi í Bandaríkjunum undanfarin misseri hefur hún til þessa verið
enn lægri í Japan og Vestur-Þýskalandi. Ennfremur er þess að gæta, að
dollargengi hækkaði mjög á árinu 1981, auk þess sem greiðsluafgangur varð á
viðskiptajöfnuði bæði í Japan og Vestur-Þýskalandi á sama tíma og viðskipta-
halli Bandaríkjanna fór vaxandi og fer enn samkvæmt opinberum skýrslum. Að
hluta mátti skýra gengisþróunina 1981 og fram eftir ári 1982 með því, að
raunvextir voru mun hærri í Bandaríkjunum en öðrum helstu iðnríkjum. Þessi
vaxtamunur minnkaði verulega eftir því sem leið á árið 1982, að því er
skammtímavexti varðar. Vextir til langs tíma — og væntingar um þá — hafa hins
vegar til þessa haldist háir í Bandaríkjunum og er þar vafalaust mikilvægrar
skýringar að leita á háu dollargengi. Miðað við fyrri reynslu og kenningar dugir
þessi vaxtamunur þó naumast til þess að skýra hið háa gengi dollars undanfarin
ár.
Til þess að fá frekari skýringar á hinu háa dollargengi verður að líta til
langtímafjármagnshreyfinga og skoðana fjárfestingaraðila á því hvar og í hvaða
mynt sé vænlegast að festa fé til lengdar. Enn er þess að geta, að svo virðist sem í
opinberum skýrslum Bandaríkjanna séu gjaldeyristekjur þeirra nokkuð van-
metnar. Þetta á ef til vill fyrst og fremst við um þjónustutekjur en einnig aðrar
svonefndar ósýnilegar greiðslur, en í þeim liðum greiðslujafnaðar virðast hafa
verið vaxandi skráningarskekkjur á síðustu árum. Þrálátur halli á ríkisfjármálum
í Bandaríkjunum og aðhaldssöm stefna í peningamálum stuðlar að háum vöxtum
þar í landi. Vaxtalækkunin, sem hófst í lok ársins 1982 og hélt áfram með hléum
á fyrri hluta þessa árs, virðist hafa stöðvast um mitt árið 1983 og jafnvel snúist til
hækkunar og er nú talið ólíklegt, að vextir lækki þar í landi alveg á næstunni.
Þessar horfur virðast styðja þá skoðun, að gengi dollars haldist hátt enn um sinn,
þótt erfitt sé um það að spá. í þessu efni skiptir þó vitaskuld einnig miklu hver
framvindan verður í öðrum helstu iðnríkjum, en hagþróun í Japan og Vestur-
Þýskalandi virðist að undanförnu til þess fallin að styrkja fremur gengi
gjaldmiðla þessara ríkja og þar með veikja stöðu dollarans.