Milli mála - 2018, Qupperneq 97

MARION LERNER
Milli mála 10/2018 97
hálfu þýðandans.27 Í lokakaflanum bendir Genette á hliðartextalegt
mikilvægi þýðinga, svo fremi sem þýðingarnar hafi verið gerðar af
höfundinum sjálfum eða fengið yfirlestur og ritstjórn höfundar.28
Samkvæmt Genette má þá túlka þýðingu sem síðbúinn hliðartexta
sem fjallar um eða útvíkkar hið eiginlega verk, þ.e. frumtextann.
Hann fjallar ekki um þýðingar sem sjálfstæðar útgáfur sem eigi
sér ábyrgan höfund. Eins og þýðingafræðingurinn Şehnaz Tahir
Gürçağlar gerir grein fyrir, festir Genette hér í sessi hina afleiddu
og þar með undirskipuðu stöðu hins þýdda texta og heldur þann-
ig tryggð við hefðbundna valdaskipan frum- og marktexta.29 Hér
birtist einnig annað vandamál: Hjá Genette er það skilgreiningarat-
riði að hliðartextar endurspegla ásetning höfundar og eru ritaðir á
ábyrgð hans. Þessari skilgreiningu er erfitt að halda til streitu og
dugar í því sambandi að nefna dæmi á borð við fréttatilkynningar.30
Sé sjónarhorn þýðingafræðinnar tekið með í reikninginn, þ.e. að
marktexti eigi sér sjálfstæð hlutverk í nýju samhengi og fyrir nýjan
lesendahóp, er ekki hægt að komast sérlega langt áleiðis á þessum
„genettísku“ forsendum. Engu að síður er mögulegt að beita yfir-
gripsmikilli flokkun Genettes til að skoða notkun hliðartexta við
útgáfu þýðinga. Þýðandinn þarf þá að fá hlutverk höfundar, sem á í
samskiptum við almenning og mögulega lesendur í nýju umhverfi.
Sjónum er því beint að þeim hliðartextum sem þýðandi lætur
fylgja með megintexta sínum og eru þannig hluti af þýðingunni. Í
greiningu sinni gengur Mary Louise Wardle skrefinu lengra og snýr
sambandi frumtexta og marktexta við. Hún færir rök fyrir því að
líta eigi á hverja þýðingu sem sjálfstæðan texta sem hefur yfir safni
hliðartexta að ráða. Á endanum verður frumtextinn þá að einum af
mörgum hliðartextum hlutaðeigandi marktexta.31 Sú túlkun er í
þessari grein látin liggja milli hluta.
27 Gérard Genette, Paratexte, 2016, formáli: bls. 169, tileinkun: bls. 127.
28 Sama rit, bls. 386.
29 Şehnaz Tahir Gürçağlar, „What Texts Don’t Tell. The Uses of Paratexts in Translation Research“,
í: Theo Hermans (Hrg.), Crosscultural Transgressions, Manchester: St. Jerome Publishing, 2002, bls.
44–60.
30 Genette, Paratexte, 2016, bls. 11.
31 Mary Louise Wardle, „Alice in Busi-Land: The Reciprocal Relation Between Text and Paratext“,
Translation Peripheries. Paratextual Elements in Translation, ritstj. Anna Gil-Bardají, Pilar Orero og
Sara Rovira-Esteva, Bern, Berlin o.fl.: Peter Lang Verlag, 2012, bls. 27–41, hér bls. 28.