Milli mála - 2020, Síða 21

Milli mála 12/2020 21
KRISTÍN INGVARSDÓTTIR

10.33112/millimala.12.1
önsku samfélagi fram á fjórða áratug 20. aldar og samband þeirra við
ríkisvaldið.
Meiji-stjórnarskráin stuðlaði að því að stofna miðstýrt nútímaríki.
Miðstýring á öllum sviðum var mikilvægt markmið í sjálfu sér og
mótun japanskra þegna þar engin undantekning. Helstu verkfærin
sem ríkið hafði til að móta æsku landsins voru menntakerfið og her-
inn. Árið 1890 var gefin út keisaralega tilskipunin fyrir menntun (e.
Imperial Rescript on Education) sem send var í alla skóla landsins ásamt
ljósmynd af keisaranum. Öll japönsk skólabörn skyldu nú sýna
keisaranum lotningu daglega og njóta menntunar í þjóðernislegum
anda. Strax í kjölfarið spruttu upp ritdeilur milli kristinna manna og
andstæðinga þeirra um hvort kristnum mönnum og nemendum í
kristnum skólum í Japan bæri að hneigja sig fyrir keisaranum. Gátu
kristnir þjónað bæði guði sínum og hinum guðlega keisara eða var
kristnin kannski í beinni mótsögn við keisaradýrkunina? Þetta var
háalvarlegt mál og allir helstu trúarbragða- og heimspekingar lands-
ins tóku þátt í ritdeilu sem spannaði yfir tvö ár og fjölda miðla, bæði
trúarlegra og veraldlegra.19
Þótt gengi á ýmsu varð yfirvöldum samt ljóst að öll trúarbrögðin
höfðu hlutverki að gegna þegar m.a. menntun og almennt siðferði var
annars vegar og yfirvöld ætluðust til að trúfélögin gerðu sitt til að
stuðla að lögum og reglu í samfélaginu. Ríkið og trúfélög áttu nefni-
lega sameiginlega óvini, kommúnismann og hin svokölluðu „nýju
trúarbrögð“ sem skutu upp kollinum á millistríðsárunum og löðuðu
til sín milljónir fylgjenda.20 Ríkisvaldið efndi til nokkurra herferða
gegn þessum nýju trúarhópum eftir 1920 þótt margir þeirra væru
jafnvel sprottnir af shintóisma. Hernaðurinn ágerðist á næstu árum en
vorið 1937 – einmitt þegar Jón var nýkominn til Japans – markar
þáttaskil þegar kemur að trúarofsóknum í Japan. Ríkisvaldið réðst
gegn nokkrum af stærstu hópunum, þ.m.t. shintó-hópnum Hitono-
michi Kyodan sem var þó ein af þrettán shintó-reglum sem ríkið
viðurkenndi. Vottar Jehóva í Japan hlutu sömu útreið 1938 og 1940.21
Öllum mátti því vera ljóst að engin trúfélög gátu talist örugg og til-
19 Anderson, Emily. Christianity and Imperialism in Modern Japan: Empire for God, sjá sérstaklega
kaflann „The Problem of Two Masters“, bls. 27–61.
20 Garon, Sheldon M., „State and Religion in Imperial Japan, 1912–1945“, sjá m.a. bls. 281–282.
21 Sama heimild, bls. 289–290.