Milli mála - 2020, Page 154

154 Milli mála 12/2020
BÝSN OG FÁDÆMI Í TUNGUMÁLINU

10.33112/millimala.12.5
‘Mér líkar þessi bók.’
b. Eg dámi hesa bókina.
ég líka þessa bók
‘Mér líkar þessi bók.’
Því má skjóta inn að andlagið með dáma er í þolfalli í færeysku (hesa
bókina ‘þessa bók’), hvort sem frumlagið er í þágufalli eða nefnifalli.
Þetta er ólíkt íslensku þar sem andlagið er venjulega í nefnifalli með
sögnum eins og líka sem taka frumlag í þágufalli.13 Hins vegar er
andlagið í þolfalli (eða öðru aukafalli) með sögnum sem taka nefni-
fallsfrumlag.14
Til þess að sýna fram á það hvort tilteknir nafnliðir séu frumlög
eða ekki er stuðst við svokölluð frumlagspróf. Fjölmörg slík próf hafa
verið nefnd til sögunnar og meðal þeirra helstu eru fyrirbæri sem
bera heiti eins og langdræg afturbeyging og völdunarnafnhættir, sem
ég mun greina nánar frá hér á eftir. En áður en ég geri það má spyrja:
Hvernig þróuðust aukafallsfrumlög í norrænum málum? Svo að
spurningin sé orðuð aðeins öðruvísi: Eru aukfallsfrumlög í nútímaís-
lensku og færeysku nýjung sem greinir þessi tvö mál frá öðrum nor-
rænum málum (norsku, sænsku og dönsku)? Eða eru aukafallsfrum-
lög fornt atriði – „arkaismi“ eins og það heitir á útlensku – sem hefur
varðveist í þessum eyjamálum en glatast í frændmálunum á megin-
landinu, samtímis því sem fallakerfi þessara mála einfaldaðist og
hrundi? Dæmin í (16) eru úr norsku og sýna tvennt: annars vegar
tekur sögnin like ‘líka’ frumlag í nefnifalli (jeg ‘ég’) en ekki lengur
þágufallsfrumlag eins og fornnorræna; hins vegar kemur munur á
nefnifalli og aukafalli (þolfalli) aðeins fram í fornöfnum (16a) en ekki
í nafnorðum (16b):
(16) a. Jeg liker deg.
ég líka þig
‘Mér líkar við þig.
b. Mannen liker kvinnen.
13 Raunar örlar á breytingu í íslensku þar sem sagnir með þágufallsfrumlagi sem upprunalega tóku
andlag í nefnifalli hafa farið að taka þolfall (Hlíf Árnadóttir og Einar Freyr Sigurðsson 2012).
14 Um samanburð á fallakerfi íslensku og færeysku sjá nánar Höskuld Þráinsson o.fl. (2012), Þórhall
Eyþórsson (2015, 2017) og Þórhall Eyþórsson og Höskuld Þráinsson (2017).