Náttúrufræðingurinn - 2020, Qupperneq 31

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
31
Ritrýnd grein / Peer reviewed
maí – grunnt maí – djúpt júlí – grunnt júlí – djúpt ágúst – grunnt ágúst – djúpt október – grunnt október – djúpt
-1,0 0,81. RDA-ás / RDA Axis 1 (λ = 0,205) -0,8 0,81. RDA-ás / RDA Axis 1 (λ = 0,205)
2.
R
D
A
-á
s
/ R
D
A
A
xi
s
2
(λ
=
0
,1
39
)
2.
R
D
A
-á
s
/ R
D
A
A
xi
s
2
(λ
=
0
,1
39
)
AlonNana
BosmCoreDaphGale
LeptoSp
CyclpSpp
Náplíur
AsplPrio
KertCoch
KertQuad
PolyaSpp
FilnTerm
NothFoli
NothSqua
SynchSp
ConoUnicTrichSpp
PloesSpp
Blaðgræna
Clorophyll-a
Vatnshiti
Water temperature
Dýpi
Depth
0
2
4
6
8
10
12
14
Fj
öl
br
ey
til
ei
ka
st
uð
ul
l N
2
ma
í g
ru
nn
t
ma
í d
júp
t
júl
í g
ru
nn
t
ág
ús
t g
ru
nn
t
ág
ús
t d
júp
t
ok
tó
be
r g
ru
nn
t
ok
tó
be
r d
júp
t
júl
í d
júp
t
1 m 10 m 35 m 5 m 25 m
-1,5 1,51. PCA-ás / PCA Axis 1 (λ = 0,299)
-1,0
1,5
2.
P
C
A
-á
s
/ P
C
A
a
xi
s
2
(λ
=
0
,2
43
)
algeng bæði nú og þá og hefur sótt í sig
veðrið á vöktunartímabilinu. Þó er ekki
víst að þéttleiki slóðaþyrlu hafi aukist í
vatninu því kjördýpi tegundarinnar er
mikið. Sýnataka á 45, 55 og 65 m dýpi
árin 2015 og 2016 leiddi í ljós að þéttleiki
slóðaþyrlu var mestur á 65 m dýpi.23
Svipuð breyting á þéttleika slóðaþyrlu
kom fram í rannsóknum í Bracciano-
vatni á Ítalíu 1998–1999, en slóðaþyrla
hafði ekki fundist í rannsóknum þar á
áttunda áratugnum.24 Eins og flest þyril-
dýr nærast spjótþyrla og eyraþyrla með
því að sía þörunga og aðrar smásæjar
agnir úr vatninu. Afkoma og frjósemi
þessara tegunda gæti byggst á mismun-
andi samsetningu þessara agna, auk
samkeppni við aðrar tegundir þyrildýra.
Þannig eru vísbendingar um að smá-
sæir þörungar (<20 µm) séu mikilvægir
þegar kemur að frjósemi (e. rotifer egg
ratio) hjá spjótþyrlu. Bakteríur virðast
hins vegar skipta eyraþyrlu meira máli.25
Bakteríur og agnarsmáir þörungar eru
neðst í fæðuvef vatnsins og þar gæti
verið að finna skýringa á breytingum
í samsetningu þyrildýrasamfélagsins í
Þingvallavatni.
Þéttleiki krabbadýra í vöktuninni
nú og árin 1974–1977 verður ekki bor-
inn beint saman þar sem sýnataka og
útreikningar voru með ólíkum hætti.
Sýni í eldri rannsókninni voru tekin með
jöfnu millibili frá yfirborði og niður á
botn (74 m dýpi) og þéttleiki dýra reikn-
aður sem fjöldi á fermetra.11 Hins vegar
má út frá línuritum fara nærri um tölu-
gildi fyrir þéttleika krabbadýra í apríl
til september árin 1976 og 1977, á sam-
bærilegasta tímabili samfelldra mæl-
inga. Langhalafló heldur sinni hlutdeild
í heildarþéttleikanum þegar niður-
stöður vöktunarinnar nú eru bornar
saman við rannsóknirnar 1974–1977.
Hins vegar hafa orðið umskipti á hlut-
föllum í þéttleika svifdílis og augndílis.
Svifdíli hefur sótt í sig veðrið á kostnað
augndílis og er meðalþéttleiki svifdílis
nú mestur af þessum þremur tegundum.
Augndíli er þekkt úr vötnum af öllum
gerðum, allt frá tjörnum sem þorna upp
til stórra vatna, næringarefnaríkra eða
næringarefnasnauðra (e. eutrophic;
oligotrophic).7,26,27 Svifdílið Leptodi-
aptomus minutus er amerísk tegund og
er hérlendis á austurjaðri útbreiðslu
sinnar.11 Svifdílið lifir í næringarefna-
snauðum vötnum af ýmsum stærðum
og dvelst einkum ofan hitaskilalags.28
Sams konar dýptardreifingu má sjá í
þessari vöktun.23 Hugsanlega tengjast
þessi umskipti hjá svifdílunum hækk-
andi vatnshita Þingvallavatns á undan-
förnum 30–35 árum.4 Með hærri hita
gæti gerð og eðli hitaskilanna í vatn-
inu hafa breyst, líklega eflst, með þeim
afleiðingum að efra ljóstillífunarlag
vatnsins hlýnar. Þá eru einnig vís-
bendingar um aukna frumframleiðslu
svifþörunga í vatninu, sem kæmi fram
í auknu magni blaðgrænu-a, einkum
að haustlagi, miðað við áttunda áratug
10. mynd. Niðurstöður RDA-hnitunargreiningar með umhverfisbreytum
sem mestu ráða um samfélagsgerð svifdýra í Þingvallavatni 2007–2016.
Sérhvert tákn á myndinni sýnir svifdýrasamfélag á ákveðnum árstíma í
grunnu (1, 5 og 10 m) og djúpu (25 og 35 m) vatni. Því lengra sem er á
milli tákna á grafinu, því ólíkari er tegundasamsetningin. Því lengri sem
örin er, því betur skýrist breytileikinn í svifdýragögnunum af viðkomandi
umhverfisbreytu. – Results of RDA-ordination for environmental varia-
bles that best describe the variation in the zooplankton communities in
Lake Þingvallavatn 2007–2016. Each symbol represents a zooplankton
community at a given time of year at shallow (grunnt = 1, 5, 10 m) or
deep water (djúpt = 25 and 35 m). The longer the distance between
symbols, the more different are the zooplankton communities. Long ar-
rows explain more of the variance in the species data than short arrows.
11. mynd. Niðurstöður RDA-hnitunargreiningar á tegundum svifdýra
í Þingvallavatni 2007–2016. Sérhvert tákn á myndinni sýnir svifdýra-
samfélag á ákveðnum árstíma (í maí, júli, ágúst og október) í annars
vegar grunnu (1, 5 og 10 m) og hins vegar djúpu (25 og 35 m) vatni. Því
lengra sem er á milli tákna á grafinu, því ólíkari er tegundasamsetningin.
Örvar benda í átt að kjöraðstæðum hverrar tegundar (sjá skammstöf-
un tegundaheita í 2. töflu). – Results of RDA-ordination of zooplankton
communities in Lake Þingvallavatn 2007–2016. Each symbol repre-
sents a zooplankton community at a given time of year (in May, July,
August and October) in shallow (grunnt = 1, 5 and 10 m) or deep wa-
ter (djúpt = 25 and 35 m). The longer the distance between symbols
the more different are the zooplankton communities. Each species ar-
row points in the direction of the steepest increase of the value for the
corresponding species (abbreviations for species' names in table 2).