Náttúrufræðingurinn - 2020, Síða 85

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
85
Þróun vatnshitans á ársgrunni fylgir
mjög vel þróun lofthita á vatnasviði
Þingvallavatns á tímabilinu sem um
ræðir, 1962–2016 (3. mynd). Lofthiti fór
marktækt hækkandi á vatnasviðinu á
umræddu tímabili og hefur ársmeðalloft-
hitinn vaxið um 2,43°C, sem svarar að
jafnaði til um 0,45°C hækkunar á áratug.
Fram undir 1965 má greina lokin á hlý-
skeiðinu sem hófst hér á landi um 1920,37
en eftir 1965 tekur við kuldaskeið sem
varaði til um 1985–1986 þegar hlýna tók
á ný. Frá miðjum níunda áratugnum hafa
bæði ársmeðalvatnshiti og ársmeðal-
lofthiti farið upp á við, lofthitinn þó öllu
meira en vatnshitinn undir það síðasta.
Náin tengsl vatnshita Þingvallavatns
og lofthita á vatnasviðinu koma afar
skýrt fram þegar samband þessara
tveggja breytna var athugað með línu-
legri aðhvarfsgreiningu (5. mynd).
Eins og fram hefur komið fylgir óvissa
túlkun lofthitamælinganna á vatnasviði
Þingvallavatns vegna þess að mæl-
ingarnar fóru fram á þremur stöðum
á tímabilinu sem um ræðir. Óvissan
stafar af mismunandi veðurfarslegum
aðstæðum á mælistöðvunum. Á móti
kemur að þróun lofthitans á vatnasviðinu
er keimlík því sem gerist í Reykjavík (6.
mynd), sem jafnframt svipar mjög vel til
þess sem á við um landið í heild.1,37
HITASKIL OG LAGSKIPTING
Mælingar með hitasíritunum úti
í vatnsbolnum staðfesta að allglögg
hitaskil myndast í Þingvallavatni
seinnipart sumars á 15–25 m dýpi þegar
ákveðinn lofthiti og vindstyrkur eru
fyrir hendi (7. mynd). Sumrin 2012 og
2016 mynduðust allskýr hitaskil og vör-
uðu í 4–9 vikur en sumrin 2011 og 2013–
2015 voru þau veik eða vart fyrir hendi.
Sumarið 2012 mynduðust gleggstu
hitaskilin í vatninu þau sex ár sem hér
eru til samanburðar. Aðstæður til lag-
skiptingar voru með besta móti þar sem
saman fóru langvarandi hlýviðriskaflar
og fremur hægur vindur. Hámarks-
2. tafla. Línulegar aðhvarfsgreiningar á mánaðarmeðaltölum vatnshita í Þingvallavatni á árabilinu 1962–2017. Engar mælingar eru tiltækar frá
árunum 1995–1998 og aðeins suma mánuði árin 1994 og 1999–2001 (sjá 1. viðauka). Skýringar: h er hallatala, b er skurðpunktur við y-ás, r er
Pearsons fylgnistuðull, p er marktæknigildi. Meðal (°C) er mánaðarmeðaltal vatnshita en lág- og hámark segja til um meðaltal lægsta og hæsta
vatnshita viðkomandi mánaðar. Breyting sýnir mismun í meðalhita viðkomandi mánaðar milli ársins 1962 og 2016 (eða 2017) samkvæmt jöfnunni
y = hx + b (x tekur gildið 1962 og 2016 eða 2017). Feitletrun merkir marktæka breytingu í vatnshita. – Linear regressions on monthly mean tem-
perature in Lake Þingvallavatn during 1962–2017. For some years no measurements are available (see appendix 1). Only shown are months with
recordings every day. H is slope, b is intercept, r is Pearson´s correlation coefficient, and p is significance of r. Mean is mean water temperature
and Min and Max denote minimum and maximum mean temperature. Change shows the difference in mean temperature between year 1962
and 2016 (or 2017) according to the equation y = hx + b.
Mánuður
Month
b h r F p n Meðal
Mean (°C)
Lágmark
Min (°C)
Hámark
Max (°C)
Breyting
Change (°C)
Janúar -26,612 0,014 0,370 7,603 0,008 50 1,0 0,1 3,1 0,77
Febrúar -5,806 0,003 0,129 0,806 0,374 50 0,7 0,1 2,0 0,17
Mars 4,445 -0,002 0,061 0,178 0,675 50 0,9 0,1 2,4 -0,11
Apríl -3,217 0,002 0,071 0,241 0,626 49 1,5 0,5 3,2 0,11
Maí -19,509 0,011 0,281 4,128 0,048 50 3,1 1,6 4,9 0,59
Júní -41,464 0,024 0,387 8,261 0,006 49 6,2 4,3 9,0 1,30
Júlí -48,331 0,029 0,418 9,943 0,003 49 9,1 7,0 12,3 1,57
Ágúst -49,506 0,030 0,522 17,615 <0,001 49 9,9 7,9 11,9 1,62
September -20,396 0,015 0,448 11,817 0,001 49 8,7 7,6 10,0 0,81
Október -19,361 0,013 0,349 6,532 0,014 49 7,0 5,3 8,2 0,70
Nóvember -31,603 0,018 0,410 9,310 0,004 48 4,6 3,0 6,0 0,97
Desember -38,135 0,020 0,421 10,115 0,003 49 2,4 0,7 4,3 1,08
Allir/All -24,330 0,015 0,493 14,438 <0,001 47 4,6 3,8 5,7 0,81