Náttúrufræðingurinn - 2020, Side 74

Náttúrufræðingurinn
74
PO4-P (μmól/l)
N
O
3-
N
(μ
m
ól
/l)
16N:1P
0,0
0
2
4
6
8
0,5 1,0
Silfra
Vellankatla
Steingrímsstöð
Flosagjá 1975
Vatnsvík 1975
Stöð 1 1975
ÁHRIF AUKINNAR ÁKOMU
NÆRINGAREFNA Á
LÍFRÍKI ÞINGVALLAVATNS
Frumforsenda ljóstillífunar er að
ljósmagn sé nægilegt. Í stöðuvötnum
fer tærleiki vatns, og þar með gegnsæi,
eftir því hve mikið er af ögnum í vatn-
inu. Agnirnar geta verið af ólífrænum
og lífrænum toga. Svifþörungar mynda
stóran hluta lífrænna agna í stöðu-
vötnum og þegar þéttleiki þeirra er mik-
ill minnkar gegnsæi vatnanna sökum
tvístrunar ljóss og ísogun þess í agnir.4,39
Þar með minnka möguleikar botnlægra
þörungategunda til frumframleiðni.
Lindarvatnið sem streymir inn í
norðanvert Þingvallavatn ber með sér 1,8
g N/m2 og 0,9 g P/m2.4 Hlutföll efnanna
benda til þess að köfnunarefni (N) sé
takmarkandi fyrir ljóstillífun í vatninu,
eins og kom fram í kaflanum um styrk
næringarefna hér að framan, og aukning
á innstreymi N myndi því hafa í för með
sér meiri frumframleiðni í vatninu.
Þingvallavatn er þekkt fyrir tærleika
og mikla framleiðslu botnlægra þörunga-
tegunda, sem er undirstaða fjölskrúðugs
dýralífs í vatninu.30,38 Aukin frumfram-
leiðni sökum aukins innstreymis köfn-
unarefnis í Þingvallavatn myndi minnka
gegnsæi vatnsins og við það ætti ljós
ekki eins greiða leið inn í vatnsbolinn
og verið hefur. Minna gegnsæi myndi
minnka virkni botnlægra þörunga-
tegunda sem nú standa undir stórum
hluta frumframleiðni í Þingvallavatni.30
Sérstaklega má telja að þetta eigi við um
ákomu köfnunarefnis í efri lögum vatns-
ins, með úrkomu, svifryki beint á vatnið
eða afrennsli af túnum og/eða rotþróm.
Hins vegar myndi aukið innstreymi með
lindarvatni um gjár á botni að líkindum
auka frumframleiðni botnlægra tegunda
á meðan rými leyfir á botninum.
Eins og áður hefur verið fjallað
um (sjá m.a. Hákon Aðalsteinsson og
félaga4) þarf að takmarka ákomu köfn-
unarefnis í Þingvallavatn til að viðhalda
tærleika vatnsins og þar með núver-
andi lífríki þess. Nauðsynlegt er að
stjórna innstreymi köfnunarefnis beint
af vatnasviðinu, svo sem frá landbúnaði
og rotþróm, en einnig þarf að huga að
síaukinni NOx-mengun í andrúmslofti
af mannavöldum og þar þarf alþjóðlega
samvinnu til. Hringrás köfnunarefnis
í lofti er fremur löng, og NOx berst oft
langar leiðir áður en það fellur aftur til
9. mynd. Hlutföll klórstyrks og styrks nokkurra valinna efna og efnasambanda í sýnum úr
innflæði og útfalli Þingvallavatns í sýnum frá 19753 og frá 2007–2014. Sýni úr Flosagjá eru
tekin til samanburðar við sýni úr Silfru og sýni úr Vatnsviki eru tekin til samanburðar við sýni
úr Vellankötlu. Niðurstöður á styrk PO4 og NO3 í sýnum frá Stöð 1 í Þingvallavatni frá 19753
eru tekin til samanburðar við sýni úr útfallinu við Steingrímsstöð. – The ratio of a selected
chemical components and Cl in samples from the spring water inlet and the outflow of Þing-
vallavatn since 1975 and this study (2007–2014). Samples from Flosagjá 19753 are compared
with samples from Silfra 2007–2014 and samples from Vatnsvik 19753 are compared with
samples from Vellankatla 2007–2014. Results from Station 1 (Stöð 1) in Lake Þingvallavatn
(PO4 and NO3) are taken for comparison with the outlet in Steingrímsstöð.
0
0,0
2,0
4,0
5,0
6,0
8,0
10,0
0
5
10
15
20
25
30
0
100
200
300
400
500
600
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,4
1,2
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
30
20
10
0
40
50
60
70
20
0
40
60
80
100
120
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,2
1,0
100 200 300 0 100 200 300
0 100 200 300 0 100 200 300
0 100 200 300 0 100 200 300
0 100 200 300 0 100 200 300
Cl (μmól/l)
N-total (μmól/l) NO3 (μmól/l)
P-total (μmól/l) PO4 (μmól/l)
SO4 (μmól/l)
Silfra
Vellankatla
Steingrímsstöð
Flosagjá 1975
Vatnsvík 1975
Stöð 1 1975
Mg (μmól/l)
Na (μmól/l) Ca (μmól/l)
Cl (μmól/l)