Náttúrufræðingurinn - 2020, Blaðsíða 29

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
29
1. PCA-ás / PCA axis 1 (λ = 0,299) 1,5
maí – grunnt
júlí – grunnt
ágúst – grunnt
október – grunnt
maí – djúpt
júlí – djúpt
ágúst – djúpt
október – djúpt
-1,5
1,5
-1.0
2.
P
C
A
-á
s
/ P
C
A
a
xi
s
2
(λ
=
0
,2
43
)
500
1000
1500
2000
0
0
200
400
600
800
M
eð
al
fjö
ld
i d
ýr
a
í 1
0
lít
ru
m
M
eð
al
fjö
ld
i d
ýr
a
í 1
0
lít
ru
m
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
1 m
5 m
10 m
25 m
35 m
1 m
5 m
10 m
25 m
35 m
Fjaðraþyrla (Polyarthra-tegundir)
Slóðaþyrla (Filinia terminalis)
Augndíli (Cyclops-tegundir)
Ranafló (Bosmina coregoni)
120
100
80
60
40
20
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
0
0
10
20
30
40
1 m
5 m
10 m
25 m
35 m
1 m
5 m
10 m
25 m
35 m
1 m
5 m
10 m
25 m
35 m
1 m
5 m
10 m
25 m
35 m
M
eð
al
fjö
ld
i d
ýr
a
í 1
0
lít
ru
m
M
eð
al
fjö
ld
i d
ýr
a
í 1
0
lít
ru
m
120
140
160
180
100
80
60
40
20
0
0
50
100
150
200
250
300
350
M
eð
al
fjö
ld
i d
ýr
a
í 1
0
lít
ru
m
M
eð
al
fjö
ld
i d
ýr
a
í 1
0
lít
ru
m
Langhalafló (Daphnia galeata)
Svifdíli (Leptodiaptomus-tegund)
Breytileiki er mikill í þéttleika
algengustu svifdýranna á tímabilinu
2007–2016. Þó hafa ekki komið fram
reglulegar sveiflur, enda er vöktunar-
tímabilið frekar stutt. Þetta á bæði við
um krabbadýr (4. og 5. mynd) og þyr-
ildýr (6. mynd). Meðal krabbadýra er
breytileiki í þéttleika hvað mestur hjá
ranafló og augndíli og sveiflast þéttleik-
inn þannig að þegar önnur tegundin er
í hámarki er hin í lágmarki (4. mynd).
Á tímabilinu er ekki að sjá breytingar
í þéttleika eða stofnstærð hjá helstu
krabbadýrategundunum nema hjá svif-
dílinu sem heldur fjölgar (R2=0,425,
n=10, p=0,041). Þrátt fyrir sveiflur í
þéttleika virðast tegundirnar iðulega
halda sig á ákveðnu dýpi. Sem dæmi má
nefna að augndíli er í mestum þéttleika
á 25–35 m dýpi en svifdíli og langhalafló
eru fyrst og fremst á 10 m dýpi (4. og
5. mynd). Meðal þyrildýra ber helst
að nefna slóðaþyrlu og fjaðraþyrlu (6.
mynd). Hin síðarnefnda finnst í hvað
mestum þéttleika en virðist ekki hafa
ákveðið kjördýpi. Þéttleiki slóðaþyrlu er
mestur á 35 m dýpi og hefur henni farið
fjölgandi á tímabilinu (R2=0,454, n=10,
p=0,033).
SVIFDÝR Í TÍMA OG RÚMI
Þegar niðurstöður svifdýravöktun-
arinnar á tímabilinu 2007–2016 eru
skoðaðar kemur í ljós að munur er í
tegundasamsetningu svifdýrasamfélaga
eftir árstíma og dýpi (7. mynd). Svifdýra-
samfélög í maí eru keimlík í grunnu og
djúpu vatni. Í júlí og ágúst er greinilegur
munur á tegundasamsetningu svifdýra
eftir dýpi. Í október eru svifdýrasam-
félög á ný orðin keimlík með tilliti til
dýpis og tegundasamsetningin líkist
nú samfélögum á meira dýpi í júlí og
ágúst. Þegar samfélög eru skoðuð eftir
dýpi og óháð árstíma sést að tegunda-
samsetning svifdýrasamfélaga er stöð-
ugri á 25 m og 35 m dýpi en í grynnra
vatni (8. mynd). Þetta endurspeglast í
tegundafjölbreytileika (N2). Hann er
alla mánuðina almennt meiri í djúpu
vatni en grunnu, vex eftir því sem líður
á sumar og fram á haust og nær hámarki
í október (9. mynd).
Þegar samband samfélagsgerðar
svifdýra og umhverfisþátta er skoðað
kemur í ljós að vatnshiti, magn blað-
grænu og dýpi eru áhrifamestu þættirnir
6. mynd. Þéttleiki þyrildýranna fjaðraþyrlu og slóðaþyrlu í vatnsbol
Þingvallavatns á tímabilinu 2007–2016. Hvert ár er brotið upp í fimm
mismunandi dýpi og fyrir hvert dýpi er sýnt meðaltal fjögurra mælinga
(fjórar sýnatökur) ásamt staðalskekkju. – Average density (no./10 l, SE)
of two taxa of Rotifera; Polyarthra spp. and Filinia terminalis at five
different depths in Lake Þingvallavatn in the period 2007–2016.
7. mynd. Niðurstöður PCA-hnitunargreiningar á tegundasam-
setningu svifdýra í Þingvallavatni 2007–2016. Sérhvert tákn á
myndinni sýnir svifdýrasamfélag á ákveðnum árstíma (maí, júlí,
ágúst og október) annars vegar í grunnu (1, 5 og 10 m) og hins
vegar í djúpu (25 og 35 m) vatni. Því lengra sem er á milli tákna á
grafinu, því ólíkari er tegundasamsetningin. – Results of PCA-or-
dination for zooplankton communities in Lake Þingvallavatn
2007–2016. Each symbol represents a zooplankton community at
a given time of year (in May, July, August and October) in shallow
(grunnt = 1, 5 and 10 m) or deep water (djúpt = 25 and 35 m). The
longer the distance between symbols, the more different are the
zooplankton communities.