Fræðaþing landbúnaðarins - 03.02.2006, Blaðsíða 96

Fræðaþing landbúnaðarins 2006
Möguleikar í álaveiðum og álaeldi
Bjami Jónsson
Norðurlandsdeild Veiðimálastofnunar
Þekking á lífsferlum ála sem miðað hefur verið við hérlendis er að mestu byggð á
rannsóknum erlendis frá. Margt er hins vegar ólíkt með lífsháttum ála á íslandi og
annars staðar þar sem hann er að finna. Skipta þar máli staðsetning landsins og
sérstaða íslenskrar náttúm með sínum fjölbreyttu búsvæðum en tegundafæð. Einnig er
ísland eina landið þar sem bæði er að finna evrópuál og kynblendinga við amerískan
ál. Nýjar erfðafræðirannsóknir staðfesta umfangsmikla blöndun þessara tegunda hér
og að hún skili sér á milli kynslóða ála sem berast til íslands en komi ekki fram
annarsstaðar á útbreiðslusvæði álsins. Álar á íslandi nýta sér fjölbreytt búsvæði í ám
og vötnum og þá er jafnvel að fínna í svo ólíkum búsvæðum sem heitum lækjum,
köldum og dimmum hraunsprangum eða fullsöltum sjó við ströndina.
Hérlendis hefur frá árinu 1999 verið unnið markvisst að margvíslegum rannsóknum á
álum. Þær rannsóknir hafa ekki síst beinst að göngum glerála til landsins, útbreiðslu,
vistfræði og tegundasamsetningu ála á íslandi. Frá því rannsóknimar hófust hafa
glerálar veiðst á 30 stöðum á landinu. Rannsökuð hafa verið áhrif sjávarfalla,
vatnshita, birtu og fleiri þátta á faratferli glerálanna. Einnig hafa daghringir í kvömum
glerálanna verið notaðir til að tímasetja hin ýmsu myndbreytingaskeið hjá álalirfunum
og hve lengi þær era á leið til landsins. Aðalgöngutími glerálanna er frá apríl og fram
í byrjun júlí en þeirra fýrstu verður vart í mars. Gangan er að mestu yfírstaðinn um
miðjan júlí ár hvert. Þeir þættir sem ráða hvað mestu um göngumar era sjávarföll og
vatnshiti. Rannsóknir á daghringjum í kvömum glerála sýna að þeir em um eitt ár á
leiðinni yfír hafíð frá Þanghafmu til íslands, en áður var talið að ferðin tæki þá þrjú ár.
Rannsóknir á glerálagögnum hafa ekki síst miðast við að afla þekkingar sem nýta
megi við veiðar á glerálum til álaeldis. Nú fer fram tilraunaeldi á álum í samvinnu
nokkurra aðila sem byggir á áframeldi á glerálum sem veiddir hafa verið hérlendis.
Þær tilraunir hafa lofað góðu og er stefnt að því að auka umfang þeirra á árinu 2006.
Rannsóknir á gulál og bjartál hafa beinst að útbreiðslu ála á Islandi, búsvæðavali,
lífsháttum og nýtingarmöguleikum. Þessar rannsóknir hafa leitt í Ijós að ála er að
fínna í öllum landshlutum í ijölbreyttum búsvæðum og með ólíka lífshætti. Hluti ála
virðist ala allan aldur sinn í sjó án þess að fara í ferskvatn eða ísalt vatn. Niðurstöður
benda einnig til þess að munur sé á tegundasamsetningu eftir búsvæðum og jafnvel
landshlutum. Það er einstakt á Islandi að víðast er meirihluti ála hrygnur en hængar
era í minnihluta. Kynákvörðun ála er umhverfisháð og fer kynjahlutfall ála almennt
annarsstaðar á útbreiðslusvæði þeirra eftir búsvæðum. Island virðist því skera sig hér
úr og er hlutfall hrygna víða allt að 100%. Hrygnur hafa meiri vaxtarmöguleika og
verða stærri en hængamir. Þær era því eftirsóttari til veiða og til eldis. Talsverðir
vannýttir möguleikar era fýrir hendi í álaveiðum á Islandi en tilfínnanlega skortir enn
meiri rannsóknir og þekkingu á lífsögu álsins, vexti, aldursdreifíngu og stofnstærð
eftir svæðum svo skipuleggja megi sjálfbærar veiðar á álum á Islandi. Sérstaklega
virðast veiðar á bjartálum geta gefið góða raun.
94