Fræðaþing landbúnaðarins - 03.02.2006, Blaðsíða 270

Fræðaþing landbúnaðarins 2006
Þróun vistkerfa við landgræðslu
Mælingarnar á Geitasandi
Berglind Orradóttir , Ólafur Arnalds/ og Ása L. Aradóttir’
Landbúnaðarháskóla Islands, Keldnaholti, 112 Reykjavík
2
Landgrœðslu ríkisins, Skúlagötu 21, 101 Reykjavík
Inngangur
Flest vistkerfi jarðar hafa orðið fyrir verulegum breytingum af manna völdum, meðal
annars vegna jarðvegseyðingar (UNEP, 2002). Þetta þýðir að mikilvæg ferli vistkerfa, á
borð við miðlun ferskvatns, eru skert (Palmer et al., 2004). Hér á landi hefur gróður-
eyðing og jarðvegsrof haft alvarlegar afleiðingar fyrir mörg íslensk vistkerfi (Ólafiir
Amalds et al., 1997). Breytingar á vistkerfum landsins em víðtækar og má þar nefna
breytingar á tegundasamsetningu, frumframleiðni, vatnsbúskap, eðlis- og efnaþáttum
jarðvegs, næringarefhahringrásum og frjósemi.
Vistheimt stuðlar að endurheimt vistkerfa, en hún getur einnig verið tæki til rannsókna á
framvindu og þróun vistkerfa, oft á stærri mælikvarða en annars er mögulegt (Jordan et
al., 1987). Hér á landi er bæði mikil þörf og miklir möguleikar til rannsókna á vistheimt
og endurreisn vistferla. Vegna þess að gosefni veðrast hraðar en flest önnur móðurefni
jarðvegs má einnig búast við að breytingar á jarðvegi séu örari hér en víða annarsstaðar.
Þetta gerir rannsóknir á þróun jarðvegs og breytingum á virkni vistferla í kjölfar
uppgræðslu hér á landi sérlega áhugaverðar.
Rannsóknaverkefhið „Þróun vistkerfa við landgrœðslu“, eða „Vistlandj hófst árið 2005.
Markmið verkefnisins er að ákvarða samhengi á milli þróunar jarðvegs og gróðurs annars
vegar, og grundvallareiginleika og ferla vistkerfa á fyrstu stigum vistheimtar hins vegar.
Verkefnið byggir á þverfaglegri nálgun og skiptist í eftirtalda meginþætti: 1) næringar-
hringrás og lífmassi; 2) vatnsbúskapur; 3) kulferli (áhrif frosts) og yfirborðsstöðugleiki;
4) jarðvegsþættir og jarðvegsmyndun; og 5) gróðurþættir.
Verkefnið nýtir sér hið einstæða „Landbótarsvæði“ á Geitasandi á Rangárvöllum, sem
komið var á fót til margvíslegra rannsókna tengdum landgræðslu af rannsóknateymi af
mörgum stofnunum undir stjóm Guðmundar Halldórssonar (S.r.). Þar hafa farið fram
margvíslegar rannsóknir á gróðurframvindu (Ása L. Aradóttir & Guðmundur
Halldórsson, 2004), líffræði landgræðslusvæða (t.d. Edda S. Oddsdóttir, 2002), auk
rannsókna á jarðvegsþáttum o.fl. (Ása L. Aradóttir o.fl., 2005).
Verkefnið felur í sér uppbyggingu á margvíslegum tækjabúnaði. Hér verður aðeins sagt
frá hluta þeirra mælinga sem gerðar eru í verkefninu og fyrstu niðurstöður kynntar.
Mælingar
Árið 1999 var komið upp landgræðslutilraun á Landbótarsvæðinu með 10 mismunandi
landgræðslumeðferðum (þ.m.t. viðmiðun) í fjórum endurtekningum, eða alls 40
tilraunareitir. Hver reitur er 1 ha að stærð. Nánari lýsing á svæðinu er í grein Ásu L.
Aradóttur & Guðmundar Halldórssonar (2004). Vistland tilraunimar fara fram í
viðmiðunarreitum og tveimur af tilraunameðferðunum á svæðinu: (i) grassáningu og
268