Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2012, Page 44

Múlaþing
Um kuðunga kyn
Meistarar nýta það og fleira af vorum ætum kuðungum, að þeir brenna þá með fiskinum, so
glóandi verði, og slökkva í uxa þvagi, og láta neyta í mat og drykkju, so að hún eða hann
ekki viti. Það vamar píku kallmannafari, og ogso lauslætismönnum óhóflegri kvennsemi.
So einnin líka ganga sjósóttarmenn í ljöm, leynilega, og svelgja hráan fiskinn úr honum 3
sinnum með vaxanda, og so með þverranda tungli, með litlum sjósopa. Hann skríður mest
úr djúpi í miðju fiskamerki og þaðan af. Ef menn þá éta mikið af þeim, verða þeir so sem
fordrukknir menn, so þeir standa ekki. Það köllum vér kuðungariðu, og má af sér sofa...
Um hunangsfluguna
Hunangsflugna sköpun sést ógjörla utan hún sé áður kaffærð í rjóma, og meigi síðan skríða
af sér við sólar verma. Hennar sekkur er með hvítan dún. Er furða að nokkuð skuli geta
í hann safnast, so mjótt sem milli er hans og brjóstsins, sem heima eiga bæði fætur og
vængir, og þá er þriðji partur höfuðið, með sínum skörungum. Hún veipur hunangseggjum
án skums, og kvikna þar ungar af; flýgur þá hver burt sem búinn er, sumir síðar.
Úr ritinu „Um nokkrar grasa náttúrur“.
Lunaria, tunglurt. Hún er eitt af þeim kröptugustu lausnargrösum; skal leggja við háls
eður leyndardyr, nær kona skal leysast, og burt sviptast strax sem bam er fætt, so að
iðurin ei fylgi eður fleira en vera ætti. Probat. Hún á sér borin stendur móti langsemi, en
styrkir unun og skammdægri. Nokkrir halda hana og kalla lásagras. Hún fmnst opt utan í
gömlum túngörðum, eður fornum tóptum, en aldrei í blautlendi, og verður miðfingurshá;
sem hrogn eða böllótt korn á annari kvíslinni, en so sem mánarnir á annari. Hún er gul
að lit og öll einlit. Hún dugði mér best lækninga forðum, er eg var lagstur af mínum
óbærilegum spreingihósta. Jeg tögg hana sem smæst, saman við brennivín og blóðberg
(serpillum latin., uppá þýsku Qwendel), ekki þó meira en lítinn spón í hvört sinn; var það
nógu sterkt. Þar eptir fékk eg aldrei kvef né hósta í 5 ár. Hún er samt öðrum iðragrösum
meir og optar brúkuð til innvortis lækninga, en til holds eða húðar. Hún ber stundum 12 eður
13 lauf, sem tungl eru í ári, á annari kvíslinni, þar jörð er vel tempruð til, en kom á hinni,
so sem það viknatal sem móðir geingur með sitt fóstur. Neðsti kvistur á komakvíslinni er
þríkvíslaður, og ber mörg korn, hin er uppfrá styttri og færri korn á. Grös þurfa aðgætni.
Oleander, forgiftar (fig.). Það gras vex hér við Lagarfljót, millum Grænmós og Jórvíkur
rima. Ef peningur bítur það gras, deyr það strax og blæs upp, og skal vera gulgrænt að lit,
og so sem nokkuð þvalt átaks, ef það er gnúið. Þar urn pláss vaxa og önnur góð og kostuleg
grös, sem eg get ekki myndað, né kann minnast þeirra meðferð, né náttúmr. Eitt af þeim
kalla eg hið stóra sleddugras, með sínum eplaböggum so stómm, að þau fýlla hnefa nær
því. Það er eitt, að eg minnist í þeirri Frankfurtisku herbario, sem í Bræðratunguför. Hér er
so háttað í landi, að grös aðskiljanleg vaxa með sínum hætti í hvörjum landsfjórðungi, þau
í öðram sem ekki eru í öðmm, og er mér ekki mögulegt þeirra(r) náttúmr að minnast, og
42