Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2012, Page 78

Múlaþing
og kynntist honum vel. Ólafur telur, að hafa
verði í huga þann möguleika, að Bretar hafi
skotið niður bátinn, rétt eins og þeir fyrir
mistök skutu niður Reykjaborgina, togara,
sem þeir töldu vera þýzkan. Hér hafi þó ekki
verið um mistök að ræða. Þeir vildu losa sig
við Hallgrím Hallgrímsson, mann, sem þeir
vissu, að var framúrskarandi vel gefínn og
þeir töldu hættulegan vegna skoðana hans,
þeir óttuðust hann.32 í viðtali árið 1997 við
Óla Hermannsson, lögfræðing, sem á ung-
lingsárum ólst upp með Hallgrími norður á
Húsavík, komu svipaðar
skoðanir fram. Hann var
ekki í vafa um, að Bretar
hefðu grandað bátnum,
og að þeir hefðu ekkert
skeytt um, þótt áhöfnin
færist líka.28 Hér ber að
hafa í huga, að þegar lagt
var af stað frá Seyðis-
fírði, átti bandaríski
hermaðurinn ekki að
fara lengra en til Skála,
en einhverra hluta vegna (vegna veðurs?) var
hætt við að stoppa þar, heldur haldið tafarlaust
fyrir Langanesfont. Hermaðurinn hefur því
líklega enn verið um borð í bátnum, þegar
báturinn fórst; ekki er kunnugt um nafn hans
eða hvenær hemaðaryfirvöld telja, að hann
hafí látizt.
Ólafiir Þ. Guðjónsson.
Útlagi borgaralegs þjóðfélags
I minningargrein um Jóhann Friðriksson,
skipstjóra, í Morgunblaðinu 29. des. 1942,
er talið, að báturinn hafí farizt fljótlega, eftir
að hann fór frá Seyðisfirði, og það hafí gerzt
afhemaðarvöldum. Þó er tekið fram, að ekki
sé vitað um ævilok Jóhanns Friðrikssonar
nánar.33 Dóttir Jóhanns hefur það eftir móður
sinni, að skipið hafí verið sprengt upp, en
hvernig það gerðist, var ekki rætt, svo að
hún muni.33
Brynjólfur Bjamason sagði rnörg fögur
orð um Hallgrím í minningargrein. Þau
orð verða ekki slitin í
sundur og endursögð
hér. En Brynjólfur vék
að því, að nokkru eftir
að Hallgrímur kom úr 11
mánaða fangelsi vegna
„Dreifibréfsmálsins“,
hafí hann veikzt mjög
alvarlega, sennilega
vegna aðbúnaðarins í
fangelsinu.34 I minn-
ingargrein sinni sagði Eggert Þorbjamarson:
„I ellefu mánuði sat hann innilokaður og
sætti hinni verstu meðferð af móðursjúkum
fangavörðum hinnar borgaralegu réttvísi.
En hann lét aldrei bugast heldur stældist við
hverja raun.“ Eggert gat borið vitni um þetta.
Hann var fangi á Litla-Hrauni á sama tíma
og Hallgrímur, var þar jafnlengi og hann
og fyrir sömu sakir, landráð vegna Dreifi-
bréfsmálsins. Eggert bætti við. „Hallgrímur
féll sem útlagi hins borgaralega þjóðfélags.
Vegna hetjulegrar baráttu sinnar fyrir mál-
stað sósíalismans hafði hann áunnið sér hatur
arðræningjanna.“35 Undir þau orð tók Einar
Olgeirsson: „Enginn íslenzkur verkalýðssinni
hefur fengið að reyna kjör „útlagans“ í nútíma
þjóðfélagi eins og Hallgrímur Hallgrímsson.
Og enginn sá honum nokkra sinni bregða.“34
Einar Olgeirsson segir, að Hallgrímur hafí
týnt lífi vegna hemaðaraðgerða: „Það átti fyrir
honum að liggja að týna lífínu við strendur
Islands, sakir hemaðaraðgerða, er þar fóru
fram, þótt hann byði dauðanum byrginn...
á vígstöðvum Spánar.“34 Hvað Einar átti við
með orðunum „sakir hemaðaraðgerða, sem
þar fóru fram,“ er ekki ljóst, né hvaðan hann
hafði upplýsingar um slíkar aðgerðir. Átti
hann við tundurduflalagnir úti fyrir Aust-
fjörðum eða skotæfíngar á sjó? Fyrir „mistök“
hefðu þeir hitt bátinn, fallbyssukúla hefði fyrir
„slysni“ grandað litlum flutningabáti úti fyrir
norðanverðu Langanesi? — já, einmitt þar,
svo ijarri mannabyggð, og því hafí tekizt vel
að þagga það niður?
Óli Hermannsson.
76