Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2012, Page 126

Múlaþing
Krossanesbænum. Þeir heyra þá drunur
í flugvél sem flaug í lítilli hæð. Hún fór
nokkrum sinnum hjá án þess að þeir sjái til
hennar. Að lokum heyra þeir vélina fljúga til
lands og sköinmu síðar sjá þeir bjarma og í
kjölfarið heyra þeir miklar sprengingar í áttina
að Krossanesíjalli.
Sprengingamar heyrðust að Vattamesi
hinum megin Ijarðarins gegnt slysstaðnum, en
þar var ein af varðstöðum breska herliðsins,
og kemur það fram í gögnum breska hersins.
Eitthvað voru menn rólegir yfir þessu og kann
það að helgast af því, að ekki var óalgengt að
tundurdufl ræki á land og spryngju. Ekki gerðu
Bretarnir því neitt veður af þessu, jafnvel
ekki þrátt fyrir þessa gríðarlegu sprengingu
í Ijallinu, sem þó mátti öllum ljóst vera að
flokkaðist undir eitthvað talsvert meira en
hraustlega vindverki í bændum eða búfé.
Að morgni 24. maí urðu herskipin Hood og
Prince of Wales á vegi Bismarck. Það skipti
engum togum, þar varð ein mesta sjóomrsta
seinna stríðs og varð Bismark fyrir skoti og
laskaðist talsvert og var erfitt að stýra því.
Þjóðverjunum tókst þó að verjast og fór svo
að Hood sökk og fórust allir nema þrír úr
áhöfninni. Áhöfnin á Bismarck freistaði þess
að ná til hafnar með laskað skip sitt, en lá
undir stöðugum árásum Breta og endaði sú
barátta þannig að skipið sökk suðvestur af
írlandi, þann 27. maí 1941.
Við utanverðan Reyðarljörð gerðist fátt
í ellefu daga, firá því að sprengingin varð á
Valahjalla. Það var svo ekki fyrr en 2. júní að
bóndinn í Krossanesi gengur fram á flakið.
Ekki raskaði það ró bóndans verulega og
gerði hann hvorki hreppstjóra né sýslumanni
viðvart. Sýslumaður frétti það síðan á skot-
spónum þann 4. júní hvað gerst hafði og setti
sig í samband við breska yfírmenn. Hann
var ekki ánægður með framgöngu bóndans
í Krossanesi og fann að því við hann. Þess
ber að geta að enginn sími var í Krossanesi
og bóndinn taldi, þar sem allt benti til þess
að allir um borð væru látnir hvort eð er, væri
nægjanlegt að láta fregnina berast með póst-
inum til sýslumanns, en regluleg póstferð var
um þetta leyti um sveitina.
Þann 5. júní var gerður út leiðangur til
að kanna flakið og var siglt á breska varð-
bátnum Tritilia og undir stjóm sýslumanns
var gengið á Valahjalla til að rannsaka flakið
og ná líkunum niður. Þrjú líkanna fundust
þennan dag og var búið um þau og líkin flutt
til skips. Ljóst er á skýrslu sýslumanns, að þar
hafa menn beitt mjög ruddalegum aðferðum
við að koma líkunum til skips. Þeim var vissu-
lega vorkunn, þar sem aðstæður voru mjög
erfíðar. Farið varmeð líkin á Reyðarijörð og
þau jörðuð þar með viðhöfn að hermannasið
aðfaranótt 6. júní 1941.
Heimildum ber hér ekki alveg saman, því
munnlegar heimildir herma að þau hafi fyrst
verið flutt til Eskiijarðar og geymd í útihúsi
við Sigurðarhús, heimili hreppstjórans.
I lok júní 1941 fannstlíkijórðamannsins,
en það var mjög illa leikið og hafði kramist í
klettavegginn þar sem flugvélin fórst og hékk
þar. Það uppgötvaðist þegar til hrafna sást í
ijallinu. Erfítt reyndist að ná líkinu niður, en
það var flutt á Reyðarijörð þar sem það var
jarðað við hlið hinna úr áhöfninni.
í september 1957 voru líkin síðan grafin
upp og flutt til Reykjavíkur. Þau voru send
með Heklu og jarðsungin í Fossvogskirkju-
garði, að viðstöddum nokkrum starfsmönnum
þýska sendiráðsins og þýskum borgurum
búsettum í Reykjavík. Líkin voru jarðsett í
grafreit sem þýska sendiráðið fékk úthlutað og
þrettán aðrir þýskir hermenn voru grafnir þar
sama dag. Árið eftir, á þjóðarsorgardegi Þjóð-
verja, var grafreiturinn vígður við hátíðlega
athöfn. Þá var búið að ganga endanlega frá
minningarreitnum, reisa þrjá volduga krossa
og skrá á vegg reitsins þekkt nöfn þeirra sem
þar hvíla.
124