Andvari - 01.01.2013, Page 156

154
SVEINN EINARSSON
ANDVARI
heppilegt til að fylla hálftóma pyngjuna. En oft var amast við slíku vali, þó
að aðsókn fengi. Það var eiginlega ekki fyrr en Leikfélag Reykjavíkur sýndi
farsa Darios Fos, síðar Nóbelsskálds, á sjöunda áratugnum, til dæmis Þjófa,
lík og falar konur, að það varð nógu fínt að hlæja að försum. Og svo kom
meistari þeirra Georges Feydeau með Fló á skinni og þá var ísinn endanlega
brotinn. Vonandi.
Farsi þýðir eiginlega eitthvað sem skellt er inn á milli þess sem á að vera
aðalatriðið, og þekkist frá miðöldum. En oft urðu þessi innskot aðalgleðin.
Þetta alþekkta form kynnti Árni Ibsen sér vel. Hann segir skemmtilega frá því
í aðfaraorðum að þessu gullfiskaleikriti. Hann segir réttilega:
Leikritið Ef ég væri gullfiskur er farsi að frönskum hætti, en með íslenskt inntak.
Þar er beitt viðteknu formi 19.-aldar farsans sem Georges Feydeau fullkomnaði og
enn er með öruggu lífsmarki. f seinni tíð hafa menn lítt reynt að halda lífi í þessari
grein leikritunar og er það miður. Það eru fyrst og fremst Englendingar og Frakkar
ásamt fáeinum Bandaríkjamönnum og ítölum sem hafa reynt að semja farsa um okkar
samtíma, en annarra þjóða leikhúsfólki hefur af einhverjum ástæðum þótt við hæfi að
tala niðrandi um þá tilburði. Hin aldagamla sannkristilega fordæming á hlátrinum sem
óhreinu og djöfullegu fyrirbæri situr enn í sálum okkar. Sú uppskafningslega afstaða
„upplýstra" nútímamanna að farsinn sé óæðra leikform verður naumast skýrð öðruvísi
en sem fordómar.
Farsi er mjög ögrandi leikform og naumast er unnt að ímynda sér neitt leikform sem
reynir jafn mikið á höfund, leikstjóra og leikara, einkum að því er varðar tæknilegar
lausnir. Tegundin er jafnframt talsverð ögrun fyrir áhorfendur, ef vel tekst til, vegna
þess að í farsa er hinum kunnuglega heimi þeirra snúið á hvolf.
Sjálfur get ég fúslega viðurkennt að hafa haft fremur illan bifur á þessari „vafasömu“
leikbókmenntategund á mínum yngri árum, en nú er svo komið að ég get ekki lengur
vikist undan því sem hefur lengi vofað yfir mér. Og þarmeð er ég í raun ekki að gera
annað en játa að hafa alið með mér þann draum sem velflest leikskáld ala með sér; þ.e.
að öðlast nægilega tæknikunnáttu og nægilegan þroska til að semja farsa. Öll mín skrif
fyrir leikhús hafa leitt mig að því verkefni að semja farsa....
Síðan telur Árni upp lærifeður sína, Feydeau, Labiche, Ostrovskí, Ayckbourn,
Camelotti, Serreau, Di Filippo, Dario Fo og fleiri til. Og það verður að segj-
ast eins og er, að lærisveinninn reyndist góður nemandi. Svo listileg er flækja
þessa leiks, að hún mun sennilega bera af öðrum íslenskum leikritasmíðum
í þessu efni.
Hér eins og áður, og ekki síst þar sem um farsa er að ræða, gefur það litla
og ófullkomna ef ekki beinlínis ranga hugmynd um verkið að rekja efni þess
í blaðagreinastíl. Þó verður að leitast við að segja einhver deili á því. í fyrsta
lagi gerist leikurinn í Reykjavík á okkar tímum í stóru anddyri lúxusvillu sem
síðar hefði verið kennd við ártalið 2007. Það hefst á því að maður, sennilega
húsbóndinn á heimilinu, ætlar að laumast út með einhvern dularfullan farang-
ur í íþróttatuðru, en hrekkur frá, því að hann vill ekki vera staðinn að þeim