Tímarit lögfræðinga - 01.04.2013, Blaðsíða 13


2.2 Undantekningarregla lokamálsliðar 2. gr. laga nr. 38/2001
Ákvæði 13. gr. og 14. gr. vxl. er að finna í VI. kafla laganna. Með
gagnályktun frá 1. málslið 2. gr. vxl. er ljóst að reglur 13. gr. og 14.
gr. vxl. eru ófrávíkjanlegar.14 Bannregla VI. kafla vxl. er hins vegar
ekki án undantekninga. Í 2. gr. vxl. er að finna svohljóðandi
ákvæði:
Ákvæði II. og IV. kafla laga þessara gilda því aðeins að ekki leiði annað af
samningum, venju eða lögum. Einnig verður vikið frá öðrum ákvæðum
laganna að því marki sem þar er kveðið á um. Þó er ávallt heimilt að víkja
frá ákvæðum laganna til hagsbóta fyrir skuldara.
Af tilvitnuðu lagaákvæði má ráða að undantekningu frá þeirri
meginreglu laganna, að óheimilt sé að semja um grundvöll verð-
tryggingar sem ekki er stoð fyrir í lögum, er að finna í lokamálslið
2. gr. vxl. þar sem fram kemur að ávallt sé heimilt að víkja frá ákvæð-
um laganna til hagsbóta fyrir skuldara. Regla þessi felur í sér undan-
tekningu frá þeirri meginreglu VI. kafla vxl. að óheimilt sé að verð-
tryggja lánsskuldbindingar í íslenskum krónum miðað við gengi
erlendra gjaldmiðla. Samkvæmt hefðbundnum túlkunarreglum í
lögskýringarfræði og fjölmörgum dómafordæmum Hæstaréttar er
rík tilhneiging til að skýra þröngt reglur sem mæla fyrir um und-
antekningar frá almennum reglum.15 Í næsta kafla verða teknir til
skoðunar þeir dómar Hæstaréttar, þar sem reynt hefur á skýringu
lokamálsliðar 2. gr. vxl.
2.2.1 Dómaframkvæmd Hæstaréttar um skýringu á lokamálslið
2. gr. laga nr. 38/2001
Í dómum Hæstaréttar 14. febrúar 2011 í málum nr. 603/2010 (Tölvu-Póst-
urinn) og 604/2010 (Frjálsi) báru lánveitendur það fyrir sig að það
hafi verið lántökum til hagsbóta að binda lánin, sem um ræddi, við
gengi erlendra gjaldmiðla, sbr. lokamálslið 2. gr. vxl. Í báðum mál-
unum tekur Hæstiréttur sérstaklega fram í forsendum sínum að
umrætt lagaákvæði hefði að geyma undantekningu frá þeirri megin-
reglu vxl. að óheimilt væri að semja um grundvöll verðtryggingar,
sem ekki væri stoð fyrir í lögum, og að sönnunarbyrði fyrir því að
hagstæðari kosturinn fyrir skuldara hafi orðið ofan á hvíldi á lán-
veitendum. Niðurstaða Hæstaréttar varð sú í báðum málunum að
14 Þá er rétt að vekja athygli á því að refsiákvæði 17. gr. laganna, þar sem fram kemur að
brot á VI. kafla laganna varði sektum nema þyngri refsing liggi við broti samkvæmt öðrum
lögum, væri með öllu þýðingarlaust ef ákvæði 13. gr. og 14. gr. vxl. væru frávíkjanleg. Sjá
nánar Eyvindur G. Gunnarsson: „Um gengistryggð lán og verðtryggingu“, bls. 322-323.
15 Sjá t.d. Davíð Þór Björgvinsson: Lögskýringar. Reykjavík 2008, bls. 183–184 og Róbert R.
Spanó: Túlkun lagaákvæða. Reykjavík 2007, bls. 301 og 341-346.