Tímarit lögfræðinga - 01.04.2013, Blaðsíða 96


Svið heilbrigðisréttar hefur þróast frá þrengri grein sem ein-
blíndi á faglegar starfsskyldur lækna og samband lækna og sjúk-
linga út frá sjónarhorni refsiréttar og skaðabótaréttar. Aðrar stéttir
heilbrigðisstarfsmanna hafa bæst við sem og viðfangsefni er lúta að
réttindum sjúklinga, lýðheilsumálefnum og sóttvörnum, stjórnkerfi
og fjármögnun heilbrigðisþjónustu o.fl. Nú síðast hefur „lögfræði
líflæknisfræða“ (e. biomedical law) verið fyrirferðarmikið viðfangs-
efni innan heilbrigðisréttar en þar er átt við viðfangsefni sem teng-
jast samþættingu hefðbundinna læknavísinda við líffræði, verk-
fræði og upplýsingatækni. Í samandreginni mynd má því lýsa sviði
heilbrigðisréttar þannig að hann nái í fyrsta lagi yfir verkaskiptingu
og fjármögnun heilbrigðisþjónustu, í öðru lagi yfir eftirlit með heil-
brigðisstarfsmönnum og annarri starfssemi á sviði heilbrigðisvöru-
og þjónustu, í þriðja lagi yfir efnisreglur um einstaka sjúkdóma,
rannsóknir og meðferðir, í fjórða lagi yfir réttindi, skyldur og ábyrgð
heilbrigðisstarfsmanna og í fimmta lagi yfir réttindi sjúklinga.
Á öllum Norðurlöndunum hefur heilbrigðisréttur þróast ört frá
því á 9. og 10. áratug 20. aldar og hefur það farið saman með veru-
lega aukinni meðvitund um réttindi sjúklinga. Svo virðist sem sér-
stök heilbrigðisréttarleg nálgun hafi þróast smátt og smátt á Norður-
löndunum, viðfangsefnin verið rannsökuð og greinin kennd í há-
skólum um nokkra hríð, án þess að því hafi verið veitt mikil athygli
fræðilega hvort heilbrigðisréttur teljist sjálfstætt réttarsvið eða
ekki.103 Þótt það sé ekki í sama umfangi, þá hefur Ísland ekki farið
varhluta af þeirri þróun. Í eðlilegu framhaldi af henni og sambæri-
legri þróun um allan heim hefur þeirri fræðilegu spurningu verið
veitt verulega aukin athygli á allra síðustu árum hvort heilbrigðis-
réttur sé sjálfstætt réttarsvið. Líflegar rökræður um þetta álitaefni
fóru t.d. fram í bandarískum rétti á árunum 2006-2008.104 Þessi
spurning var líka þema aðalræðunnar á stofnráðstefnu European
Association of Health Law árið 2008, en þar var komist að þeirri
niðurstöðu að heilbrigðisréttur væri sjálfstætt réttarsvið.105 Af nor-
rænum fræðimönnum telja Mette Hartlev (2006)106 og Asbjørn Kjøn-
stad (2007)107 að heilbrigðisréttur sé sjálfstætt réttarsvið. Helle Bød-
ker Madsen kemst aftur á móti að andstæðri niðurstöðu í doktors-
ritgerð sinni (2010), en hún kýs heldur að flokka viðfangsefni
103 Mette Hartlev: „The raison d‘être of Nordic Health Law“, bls. 52.
104 Sjá t.d. Einer R. Elhauge: „Can health law become a coherent field of law?“, bls. 365-390
og fleiri greinar í 2. hefti 41. árgangs Wake Forest Law Review 2006 og Theodore W. Ruger:
„Health Law‘s Coherence Anxiety“, bls. 625-648.
105 Sjef Grevers: „Health Law in Europe: From the Present to the Future“, European Journal
of Health Law 2008, bls. 261-272.
106 Mette Hartlev: „Respekt og beskyttelse i sundhedsretten”, bls. 495-522.
107 Asbjørn Kjønstad: Helserett. 2. útg., Gyldendal, Osló 2007, bls. 140.