Tímarit lögfræðinga - 01.04.2013, Blaðsíða 17


hafi gengið til samninga af fúsum og frjálsum vilja og gert sér fulla
grein fyrir þeirri áhættu sem fylgdi því að taka lán sem bundið væri
við gengi erlends gjaldmiðils eða gjaldmiðla. Þrátt fyrir þessa vitn-
eskju, um að slík lán væru í eðli sínu áhættusamari en lántaka í ís-
lenskum krónum, hefðu lántakar kosið að undirgangast slík lána-
kjör vegna hagstæðari vaxtakjara sem í boði voru. Lántakar hafi því
verið grandsamir um að gengisáhætta viðkomandi samnings var
óhjákvæmileg forsenda vaxtakjaranna.
Þessi rök eru út af fyrir sig góðra gjalda verð. Ástæða þess að
lántakar kusu gengistryggð lán voru einkum hagstæð vaxtakjör,
sem í boði voru, og trú viðkomandi á að gengi íslensku krónunnar
yrði stöðugt gagnvart erlendum gjaldmiðlum. Hæstiréttur hefur
hins vegar kveðið skýrt á um að framangreindar röksemdir geti
ekki leitt til þess að vikið verði frá ákvæðum VI. kafla vxl. og það
jafnvel þó að í viðkomandi samningi eða fylgiskjölum hafi verið
tekið sérstaklega fram að viðkomandi lántaki eða lántakar geri sér
grein fyrir því að lántaka í erlendum gjaldmiðli eða gjaldmiðlum sé
áhættusamari en lántaka í íslenskum krónum, sbr. t.d. dómur Hæsta-
réttar 14. febrúar 2011 í máli nr. 603/2010 (Tölvu-Pósturinn). Sú niður-
staða er að mati höfundar eðlileg og rökrétt enda geta sjónarmið um
samningsfrelsi ekki vikið til hliðar skýrum og ófrávíkjanlegum
lagareglum VI. kafla vxl., sbr. 2. gr. laganna, jafnvel þó að vilji samn-
ingsaðila hafi staðið til þess að taka lán sem verðtryggt væri miðað
við gengi erlends eða erlendra gjaldmiðla.18 Það er hins vegar annað
mál að meginreglan um samningsfrelsi getur ótvírætt haft áhrif á
túlkun löggerninga, þ.m.t. lánssamninga þar sem verðtrygging tek-
ur mið af gengi erlends eða erlendra gjaldmiðla, líkt og nánar verð-
ur fjallað um síðar í greininni.19
3.2 Reglur Evrópuréttar um frjálsa fjármagnsflutninga
Meginmál samningsins um Evrópska efnahagssvæðið var lögfest
hér á landi með lögum nr. 2/1993 um Evrópska efnahagssvæðið, sbr.
2. gr. laganna. Í 3. gr. laganna kemur fram að skýra skuli lög og
reglur, að svo miklu leyti sem við á, til samræmis við EES-samning-
inn og þær reglur sem á honum byggja.
18 Sjá einnig til hliðsjónar dóma Hæstaréttar 16. júní 2010 í málum nr. 92/2010 og 153/2010.
19 Þetta sjónarmið kemur skýrt fram í forsendum meirihluta Hæstaréttar í máli nr. 3/2012
(Háttur), þar sem segir orðrétt: „Úrlausn á þessari deilu málsaðila ræðst fyrst og fremst af
skýringu á texta lánssamningsins þar sem lýst er þeirri skuldbindingu sem varnaraðili
tókst á hendur með samningnum. Við skýringuna ber að hafa í huga meginreglu íslensks
réttar um frelsi manna til að bindast skuldbindingum með samningum við aðra þannig að
samningar teljist gildir nema sýnt sé fram á að þeir fari í bága við ófrávíkjanlegar reglur í
settum lögum.“ Sjá einnig sams konar tilvísun í forsendum minnihluta Hæstaréttar í máli
nr. 155/2011 (Motormax).