Tímarit lögfræðinga - 01.04.2013, Blaðsíða 15


lægri en af lánum í íslenskum krónum, hvort sem miðað var við verðtryggt
eða óverðtryggt lán. Taldi L að með þessu hafi bankinn sýnt fram á að skil-
yrðum lokamálsliðar 2. gr. laga nr. 38/2001 væri fullnægt þar sem í ljósi
reynslu síðustu fimm ára hafi samningsaðilar mátt ætla 30. mars 2007 að
viðmiðun við gengi erlendra gjaldmiðla væri skuldaranum til hagsbóta.
Um þetta segir orðrétt í dómi Hæstaréttar: „Um þetta verður að gæta að
því að reynslan sýnir ekki aðeins þegar til lengri tíma er litið að gengi ís-
lensku krónunnar hefur farið lækkandi miðað við gengi algengustu er-
lendu gjaldmiðla, heldur einnig að þessar gengisbreytingar hafa á stund-
um komið í stökkum og ekki verið fyrirsjáanlegar með löngum fyrirvara.
Láni í íslenskum krónum til fimm ára, sem bundið var við gengi erlendra
gjaldmiðla, fylgdi því augljóslega töluverð áhætta, sem síðar kom í ljós að
var í hæsta máta raunhæf, hvað sem leið reynslu af gengisviðmiðun á ná-
kvæmlega fimm ára tímabili fyrir lántökuna með samningnum 30. mars
2007. Ekki verður litið svo á að fullnægt sé fyrrgreindu skilyrði um að víkja
megi frá ákvæðum laga nr. 38/2001 til hagsbóta skuldara ef það frávik felur
í sér slíka raunhæfa og verulega áhættu hans. Að öllu þessu virtu er þessi
málsástæða sóknaraðila því haldlaus.“
Unnt er að taka undir niðurstöðu Hæstaréttar í þessum þætti
málsins að öllu leyti. Sú sönnunarfærsla, sem viðhöfð var í málinu,
var ekki til þess fallin að færa sönnur á að skilyrði lokamálsliðar 2.
gr. vxl. væru uppfyllt. Með hliðsjón af afdráttarlausum dómafor-
dæmum Hæstaréttar um skýringu á skilyrðum lokamálsliðar 2. gr.
vxl. og þeirri staðreynd, að gengistryggð lán voru aðallega í boði á
tiltölulega stuttu árabili á árunum fyrir banka- og efnahagshrunið,
er erfitt að sjá fyrir, a.m.k. í tilviki skammtímalána, að raunhæft sé
að beita undantekningarreglunni. Slíkum lánum fylgdi augljóslega
raunhæf og veruleg áhætta. Í öllu falli þyrfti lánveitandi, sem héldi
því fram að skilyrði lokamálsliðar 2. gr. vxl. væru uppfyllt, að afla
matsgerðar dómkvadds matsmanns eða matsmanna, eftir atvikum,
til stuðnings þeirri málsástæðu að slík lánakjör hefðu verið til hags-
bóta fyrir skuldara. Þegar um lán til lengri tíma er að ræða er ljóst
að sýna þyrfti fram á að skilyrðin væru uppfyllt með samanburði á
þeim lánskjörum, sem lántaka stóðu til boða, í ljósi reynslu á löngu
tímabili í samræmi við lánstíma.