Tíðindi Prestafélags hins forna Hólastiftis - 01.01.1975, Side 9

FORNMINJAR
12
að mennirnir, sem þarna hafa verið í röð, séu engir aðrir
en Kristur og postular hans. Og sá sem er á minnsta fjalar-
stúfnum er enginn annar en Kristur sjálfur, og hefur verið
í röðinni miðri, með postulana út frá sér til beggja hliða.
Það er ekki ófróðlegt að bera mynd hans saman við mynd-
ina á Jalangurssteininum. Það er annar stíll, en teiknilagið
er ekki ósvipað, þegar til dæmis eru borin saman andlitin
og geislabaugurinn á báðum myndum. Þetta er mynd af
frelsaranum úr íslenzkri frumkristni. Á þennan hátt hefur
hann verið sýndur í íslenzkum kirkjum á 11. öld. Og skal
það þá sagt hér, að engar líkur tel ég á að þetta mikla lista-
verk, þar sem Kristur og postularnir hafa verið aðalmynda-
efnið, hafi verið í skála eða neinni veraldlegri byggingu.
Þetta hlýtur að vera úr kirkju, þótt það hafi síðan í sundur-
lausum fjölum verið notað í þdjur og súðir bæja. Mér hef-
ur meira að segja dottið í hug að þetta verk hafi uppruna-
lega verið í fyrstu dómkirkjunni á Hólum, þeirri sem hinn
helgi Jón reisti árið 1106. Þetta er á engan hátt fjarstæða,
en vitanlega verður það ekki annað en getgáta og er þá lík-
lega ekki mikils virði. Enda er svo fyrir að þakka, að verkið
er jafngott úr hvaða kirkju sem það er.
Engin ástæða er til að halda að ekki kunni að hafa verið
margt þessu líkt víða í kirkjum í Hólabiskupsdæmi. Og þá
vitanlega einnig í Skálholtsbiskupsdæmi, þótt svo hafi til
tekizt að ekkert slíkt tréskurðarverk hefur varðveitzt þar.
En þaðan er aftur á móti annar helgigripur úr frumkristni,
frá 11. öld, ekki ómerkari. Það er biskupsstafur sá eða bag-
all, sem fannst á Þingvöllum árið 1957, reyndar húnn af
biskupsstaf úr bronsi, með tveimur krókum samhverfum, en
slíkir baglar nefnast tau-baglar (tá-baglar) af gríska stafnum
T (tau), elzti biskupsstafur Norðurlanda. Um hann má lesa
í Árbók fornleifafélagsins 1970.
Þessi tvö fornu kristnu listaverk eru ginnheilög þjóðleg
og menningarsöguleg tákn frá fyrstu öld kristins siðar hér
á landi. í eðli sínu bera þau margt sem er arfur frá heiðinni