Skírnir - 01.04.1906, Blaðsíða 50

146
Smáþjóð—stórþjóð.
Skirnir.
hugsmíðafi mannsins við og gekk skrefi lengra. Villi-
maðurinn sá, að steinflísin var að vísu skörp, en að hún
gat þó orðið beittari og um leið betra vopn, og hann fann
ráð til að gera hana hvassari. Einn tók við þar sem
annar hætti og þannig hefir steinflísin breyzt í bitrustu
eggjárn, sem nútíminn þekkir. Vindurinn blæs þar sem
hann vill, mannsandinn finnur upp á því að setja fyrir
hann segl og láta hann fiytja sig frá einni strönd til
annarar. Arnar flæða yfir engjarnar, þegar vöxtur kemur
í þær, mannsandinn hugsar þeim upp nýjan veg og veitir
þeim þangað sem þær höfðu aldrei áður komið. Náttúran
sáir þar sem henni þóknast, mannsandinn finnur upp á
því að flytja fræin til nýrra staða. Gufuvélin hefir á
einni öld umskapað heiminn. Meira en helmingur alls
vinnuafls menningarþjóðanna er gufuafl. Hvar varð gufu-
vélin fyrst til? I sál hugvitsmannsins. Dýru verði mætti
kaupa þá sál er megnar að skapa slíkan grip, því hvað
eru öll heimsins ofur-öfl á móti einni einustu mannssál,
er leggur þau í læðing hugvitsins og gerir þau auðmjúka
þjóna mannlegra þarfa? Þannig eiga allar verklegar
framfarir rót sína í sálum mannanna. En hvaðan koma
hugsjónir nýrrar og betri félagsskipunar, fullkomnari
samvinnu, hagkvæmari verkaskiftingar, hugsjónir mann-
úðar og réttlætis? Allar eiga þær upptök sín í sálurn
einstaklinga, sem með hugsunum sínum, orðum og gjörð-
um urðu fyrirmynd annara, settu mót sitt á hugsunarhátt
samtíðar sinnar, en hún á þá sem næstir stóðu og þannig
koll af kolli, unz nýr spámaður reis upp og sama sagan
byrjaði á ný. Alt iífið er snúið úr tveim þáttum, fyrir-
mynd og eftirlíking og sagan er um baráttu fyrirmynd-
anna, sigur þeirra og ósigur. í þeirri baráttu sigrar að
lokum sá sem er í beztu samræmi við meginþarfir manns-
andans.
Menning hverrar þjóðar er því sýnilegur vottur um
andlega eiginleika hennar, fullkomleika eða ófullkomleika.
Hvar verða t. d. öll verkfæri ill og óhagkvæm? Þar
sem smiðir eru fáfróðir og fákunnandi. Hvaðan koma