Skírnir - 01.04.1906, Blaðsíða 59

Skirnir.
(írúðrarsaga hraunanna á Islandi.
155
mosaþembunni, að neðsta mosalagið deyr smámsaman og
fer að rotna, það er að segja: að breytast í jarðveg. I
þessum mosajarðvegi er ávalt nokkur raki, jafnvel þó
langvinnir þurkar hafi gengið, því að efsta mosalagið, eða
hin lifandi mosaþemba, ver hann gegn þurki. Þannig er
mosaþemban farin að breytast í jarðveg. Mosinn á erflð-
ara uppdráttar eftir því sem jarðvegurinn eykst, og stenzt
að lokunum ekki samkepnina við háplönturnar, er koma
hópunum saman til að taka sér bústað í hinum nýja jarð-
vegi. Svo mætti að orði komast, að grámosinn gerir jarð-
veg í hraununum og útrýmir sjálfum sér um leið. Stór
svæði í hinum gömlu hraunum hafa ennþá ekki náð
lengra en á þetta stig.
•3. gróðrarstig. Lyngheiði.
Þegar er neðsta mosalagið fer að rotna og jarðvegur
sezt í hraunið, fer það að verða byggilegt fyrir háplönt-
urnar, enda fara þær þá að flytjast þangað. En áður en
farið er frekara út í það efni, skal örlítið drepið á, hvernig
háplönturnar komast í hraunið. Vér gátum þeæ áður, að
það væri eflaust vindurinn, sem flytti lágplöntur í hraun-
ið, og hiklaust má fullyrða, að vindurinn vinni einna mest
að flutningi háplantnanna; en þó munu margar þeirra
berast í hraunið með dýrum, og þar eru fuglarnir eflaust
fremstir í flokki. Þess ber nefnilega að gæta, að þegar
er mosaþemban er komin, er hraunið fært yfirferðar ýms-
um dýrum, er á margan hátt geta flutt fræ háplantnanna
með sér. Þess ber og að gæta, að hraunið gengur miklu
meira í augu fuglanna eftir að mosagróðurinn er kominn,
því þá hyggja þeir að þar sé björg að finna. Fuglar bera
ýms fræ með sér og það einkum í maganum, en mörg
fræ hafa fræskurn svo sterka, að ekki sakar að fara um
meltingarfæri dýranna. tíurn fræ spíra jafnvel fljótar eftir
slíkt ferðalag en ef þau hefðu setið kyr heima. Til dæmis
má nefna að hrafnarnir éta krækiberin og flytja þannig
fræin oft langar leiðir.
Þótt hinn nýi jarðvegur sé rakur, er ekki svo að