Skírnir - 01.04.1906, Blaðsíða 56

152 Grúðrarsaga hraunanna á íslandi. Skirnir.
Ymsar fléttutegundir eru alkunnar alþýðu á íslandi,
svo sem litunarmosi, geitaskóf, fjallagrös, hreindýramosi,
tröllagrös o. s. frv. Fjallagrösin og hreindýramosinn vaxa
þó ekki á klettum, en eru algeng í mosaþembum, einkum
til fjalla. Litunarmosinn og geitaskófir eru algengar á
steinum, en teljast þó ekki til frumbyggja hraunanna.
Fléttur þær, er fyrstar nema land í hraunum, eru að
nokkru leyti svipaðar litunarmosa og er því líkast sem
hvítar, gráar, gular, svartar eða grænleitar skorpur séu á
klettunum á víð og dreif.
Flétturnar (skófirnar) teljast til sveppanna, en eru
þeim þó frábrugðnar að því leyti, að þær geta sjálfar
unnið fæðu sína úr kolsýru loftsins. Þó er fléttusveppur-
inn að því leyti líkur öðrum sveppum, að hann er ekki
grænn, og getur því ekki, fremur en þeir, af sjálfsdáðum
fætt sig af kolsýru loftsins. Til þess þarf hann hjálpar
við og hana fær hann hjá örsmáum grænleitum þörung-
um, er hann fiéttar sig utan um og innilykur þannig í
sinum eigin líkama. Svo má að orði kveða, að fléttu-
sveppurinn hafi þörungana í æfilöngu haldi eða þrælkun
og hann lifir af þeirri fæðu er þær vinna úr kolsýru
loftsins. Sjálfur þörungslíkaminn fær enga meinsemd af
þrælkuninni, en þó geta þörungarnir ekki æxlast meðan
þeir eru í haldinu. Þess konar viðbúð, sem hér ræðir
um, köllum vér því þrælkun. Likami fléttnanna er því
samsettur af tveim tegundum, sem meira að segja teljast
til mjög svo ólíkra plöntuflokka, það er að segja svepp
og þörungi. Ef fléttusvepparnir hefðu ekki hina grænu
þræla til að vinna fyrir sér, mundu klettar þeir, er þaktir
eru hinum marglita fiéttugróðri, vera svo að segja gróður-
lausir, því að svepparnir gætu ekki búið þar hjálparlaust.
Líkami flétta þeirra, er algengastar eru á steinum, er,
eins og drepið hefir verið á, líkastur þunnri skorpu eða
skóf á klettinum. Er sú líkamslögun liin hagkvæmasta
fyrir plöntur á skjóllausum klettum.
Fyrir því er auðsætt, að fiéttur eru mæta-vel til þess
fallnar, að nema land í hraunum. En hvernig fiytjast