Íslenzk tunga - 01.01.1964, Síða 13

GÖMUL HLJÓÐDVÖL í UNGUM RÍMUM
11
fáeinum árum eldri en Einar Sigurðsson og sýslungar hans, þó frá
vesturjaðri Þingeyj arsýslu væru, en sú varð einmitt mállýzkuland-
fræðileg niðurstaða af rannsóknum Björns, að hljóðdvalarbreyting-
in hefði átt upptök sín á Vesturlandi og breiðzt þaðan norður og suð-
ur á 16. öld.
2.21. Þess var að óreyndu sízt að vænta að gamallar hljóðdvalar
gætti hjá Jóni í Rauðseyjum, manni sem hefur verið einni -— ef ekki
tveimur — kynslóðum yngri en Einar Sigurðsson og þar að auki bú-
setlur í þeim landshluta þar sem hljóðdvalarbreytingin virðist vera
elzt, en nú skal gerð grein fyrir Egils rímum hans að því er þetta efni
varðar. (Til glöggvunar er birt upphafserindi hverrar rímu.)
1. ríma: Ferskeytt: 73 erindi.
Mig hefur beðið af mærðar hlein
Miðjungs snekkju að keyra
sá sem veitir hamingjan hrein
heiður og annað fleira.
ar.“ Þetta mun vera ofmælt. Sé litið á 13 Pontus ríinur Magnúsar í útgáfu Gríms
M. Helgasonar (Rit Rimnafélagsins X; Reykjavík 1961), verða niðurstöður
Jiessar: Ef 12. rímu er sleppt verða óstýfð vísuorð alls 1213 (og eru Jiá vísuorð
sem enda á orðum með stoðhljúðinu u talin stýfð — einnig í því eina erindi
(IV, 37) þar sem óstýfðra vísuorða er að vænta), en síðasta ris er ekki stutt
nema í 10 þeirra (eða 9, ef lesháttur C í VII, 20 er tekinn fram yfir AB), þ. e.
a. s. 0.8%. 1 12. rímu, úrkasti, verður niðurstaða sú sama, ef litið er einvörðungu
á jöfnu vísuorðin, sem alltaf eru óstýfð; þau eru 120 alls og aðeins 1 þeirra með
síðara risi stuttu. Hins vegar verður annað uppi á teningnum í ójöfnu vísuorð-
unum; þau eru ýmist stýfð eða óstýfð, og f hópi þeirra óstýfðu eru 22% með
síðasta risi stuttu. Það getur naumast verið tilviljnn að ójöfn vísuorð úrkasts
skera sig svo mjög úr rímunum að öðru leyti í þessu efni, en þá liggur næst að
álykta að höfundur hafi litið svo á að í úrkasti væru aðeins tvö vísuorð; þá
lenda „síðustu bragliðir ójöfnu vísuorðanna“ inni í vísuorðum þar sem stuttar
samstöfur vóru orðnar rishæfar. Jón M. Samsonarson magister hefur tjáð mér
að rím í kvæðum Bjarna Gissurarsonar bendi til að hann hafi litið á úrkast sem
tvö vísuorð, og má vera að svo hafi verið um sum skáld en önnur ekki. Þessari
skoðun til stuðnings má geta þess að um það eru allmörg dæmi í 12. rímu að
endingar „síðustu bragliða ójöfnu vísuorðanna" rími ekki, þó stofnar rími, en
það bendir einmitt til þess að höfundur hafi litið á þetta sem innrím fremur en
endarím.