Morgunblaðið - 28.03.1991, Qupperneq 48

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. MARZ 1991
48
Evrópubandalagið:
Grænlendingar sagð-
ir misnota tollfrelsi
Kaupmannahöfn. Frá Nils Jergen Bruun, fréttaritara Morgunblaðsins.
Framkvæmdastjórn Evrópu- að misferli í tengslum við toll-
bandalagsins (EB) hefur afhjúp- fijálsan innflutning Grænlend-
Bretland:
Churchill snjall-
ari en hann siálf-
ur vildi vera láta
St. Andrews. Frá Guðmundi Heiðari Frímannssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
CHURCHILL stóð sig betur i skóla en hann sjálfur vildi vera
láta. Sömuleiðis var hann róttækari stjórnmálamaður á yngri
árum, en yfirleitt er gefið í skyn.
Churchill, frægasti breski þegar Churchill fæddist, og fram
stjórnmálamaður þessarar aldar,
ritaði bók um fyrri hluta ævi
sinnar, þar sem hann lýsti sjálfum
sér sem skussa í skóla. Martin
Gilbert, sagnfræðingur sem hefur
unnið að rannsóknum á ævi og
ferli Churchills sl. þijátíu ár, hefur
ritað ævisögu hans í einu bindi3
sem kemur út í næsta mánuði. I
henni kemur fram, að Churchill
stóð sig mun betur í skóla en
hann sjálfur vildi vera láta.
Gilbert skoðaði gögn fra skóla-
árum Churchills í einkaskólanum
Harrow. í skólaskýrslu frá 1888
kemur fram, að Churchill hafði
unnið til verðlauna fýrir sögu-
kunnáttu annað árið í röð.
Hugur Churchills stóð til há-
skólanáms, en faðir hans krafðist
þess, að hann gengi í herinn.
Hann þurfti að búa sig undir það
í Harrow og umsagnir hans í bréf-
um frá þessum tíma lýsa sárri
óánægju hans með ákvörðun föð-
ur hans. Gilbert fann þessi bréf
við undirbúning þessarar bókar.
Sum þeirra eru frá foreldrum
hans. Þau ná yfir tímabilið 1874,
til fyrri heimsstyijaldarinnar.
I þessum bréfum kemur í ljós,
að Churchill var hugrakkari her-
maður en talið hefur verið og
róttækari stjórnmálamaður.
Churchill var hermaður í Súdan
árið 1898. Þá þurfti annar her-
maður að fá ágrætt á sig skinn
vegna sára. Þá skar Churchill
sjálfur skinn af eigin bringu og
léði honum.
Churchill varð þingmaður
Fijálslynda flokksins upp úr alda-
mótunum og á árunum fyrir
heimsstyijöldina fyrri var hann
innanríkisráðherra flokksins. Þá
stóð hann meðal annars fyrir því,
að leysa unga afbrotamenn úr
fangelsi og hlaut fyrir hörð ámæli
íhaldsmanna. Hann kom einnig
lögum gegnum þingið um kaffihlé
verkamanna.
Á árum fyrri heimsstyijaldar-
innar og þeim næstu þar á eftir
beið Fijálslyndi flokkurinn afhroð
og Verkamannaflokkurinn kom í
hans stað í breska stjórnkerfinu.
Churchill gekk til liðs við íhalds-
flokkinn og varð síðar einhver
frægasjti leiðtogi hans.
inga á rækju til aðildarríkja
bandalagsins, að sögn danska
dagblaðsins Politiken.
Grænlendingar hafa tollfijálsan
aðgang að EB-markaðinum fyrir
eigin framleiðslu, en hafa að sögn
framkvæmdastjórnarinnar misnot-
að þetta með því að kaupa rækju
frá Kanada, pakka henni síðan inn
í grænlenskum verksmiðjum og
selja hana. í aðildarríkjum EB sem
grænlenska framleiðslu. Greiða
þarf tolla af kanadískum varningi
sem seldur er til EB-ríkjanna.
Staðfest hefur verið að þetta
misferli nemi 6,5 milljónum danskra
króna (um 60 milljónum ISK) en
samkvæmt heimildarmönnum Pol-
itiken í Brussel er um miklu hærri
fjárhæð að ræða, eða ríflega 60
milljónir danskra króna (rúman
hálfan milljarð ÍSK). Þeir segja að
grænlenskir togarar geti alls ekki
veitt jafn mikið af rækju og Græn-
lendingar hafa selt til EB-ríkjanna.
Framkvæmdastjórnin komst að
misferlinu eftir að myndir í dagblöð-
um höfðu sýnt að grænlenskir tog-
arasjómenn höfðu keypt vistir í
Kanada og í ljós kom að þeir höfðu
einnig keypt hráefni ílandinu.
ERLENT
Berlínarmúrinn við bókasafn Reagans
Ronald Reagan, fyrrverandi forseti Bandaríkjanna, og Lech Walesa, for-
seti Póllands, við hluta af Berlínarmúrnum fyrir framan bókasafn Reagans
í Kaliforníu. Walesa var í heimsókn í Bandaríkjunum á dögunum og
sæmdi þá Reagan æðstu orðu pólska lýðveldisins. Hann lét þau orð falla
að án stuðnings Bandaríkjamanna og Reagans hefði verkalýðshreyfingin
Samstaða ekki getað komið stjórn pólskra kommúnista frá völdum.
Evrópubandalagið:
Sammála um að hefja varn-
arsamstarf fyrr eða síðar
T _I-11-.-
Lúxeraborg. Reuter.
Utanríkisráðherrar Evrópu-
bandalagsins eru sammála um
að fyrr eða síðar muni bandalag-
ið hefja varnarsamstarf. En
ágreiningur er um hvernig með-
höndla eigi varnar- og öryggis-
mál á meðan breytingarskeið
stendur sem gæti varað til alda-
móta. Eins er deilt um hvaða
hlutverki Vestur-Evrópusam-
andið, sem er öryggismálabanda-
lag níu Evrópuríkja, eigi að
gegna. Þetta kom fram í máli
Jacques Poos, utanríkisráðhera
Lúxemborgar, á blaðamanna-
fundi að loknum utanríkisráð-
herrafundi EB á þriðjudag.
Um var að ræða fyrsta utanríkis-
CFE-sáttmálinn um fækkun
hefðbundinna vopna í Evrópu:
Vaxandi áhyggjur á
Vesturlöndum vegna und-
anbragða Sovétmanna
ÍKISSTJÓRN Bandaríkjanna
hefur afráðið að fresta því að
leggja CFE-samninginn svo-
nefnda um fækkun hefðbund-
inna vopna í Evrópu fyrir öld-
ungadeild Bandaríkjaþings til
staðfestingar. Að sögn tíma-
ritsins Jane’s Defence Weekly
er ástæða þessa ágreiningur
sem upp er kominn við Sovét-
stjórnina um túlkun tiltekinna
ákvæða sáttmálans en hann var
undirritaður í París síðasta
haust. Sovétmenn hafa beinlín-
is verið vændir um samnings-
brot og vestrænir sérfræðingar
hafa haldið því fram að með
þessu hafi Sovétríkin vegið að
grundvelli þeirra breytinga
sem átt hafa sér stað í sam-
skiptum austurs og vesturs og
menn töldu að verið væri að
innsigla er leiðtogar þátttöku-
ríkja Ráðstefnu um öryggi og
samvinnu í Evrópu (RÓSE)
komu saman til fundar í nóvem-
ber I fyrra.
CFE-sáttmálinn tekur ein-
göngu til vopna; skriðdreka, stór-
skotaliðsvopna, brynvagna, orr-
ustuflugvéla og þyrlna. Er samn-
ingurinn hafði verið undirritaður
hófust viðræður um niðurskurð í
heijum og framkvæmd eftirlits
úr lofti. Stefnt er að því að þessi
samningur verði tilbúinn til undir-
ritunar á næsta ári en þá fer ráð-
stefna RÖSE-ríkjanna fram í
Helsinki. Hafa menn nú af því
áhyggjur að viðræður þessar skili
ekki tilætluðum árangri vegna
ágreiningsins sem upp er kominn
um túlkun CFE-samningsins.
Vígtólum komið undan
Deila þessi blossaði raunar upp
strax eftir undirritun sáttmálans.
Upplýsingar Sovétmanna um
fjölda vígtóla þeirra á svæðinu frá
Atlantshafi til Úralfjalla þóttu í
engu samrærru við fyrri yfirlýs-
ingar þeirra. Á miðju ári 1988
hafði náðst um það óformlegt
samkomulag að Sovétmenn réðu
yfir um 41.000 skriðdrekum á
þessu svæði, um 39.000 stór-
skotavopnum og 45.000 bryn-
vögnum. í yfirlýsingu Sovét-
stjórnarinnar sem fylgdi samning-
um höfðu tölur þessar verið
lækkaðar um nánast helming.
Síðar kom í ljós að hluti vígtól-
anna hafði verið fluttur austur
fyrir Úralfjöll og það viðurkenndu
talsmenn Rauða hersins. I nýjasta
hefti herfræðitímaritsins Jane’s
Defence Weekly segir að rúmlega
10.000 fullkomnir skriðdrekar og
um 20.000 stórskotavopn hafi
Talið er að ráðamenn innan Rauða hersins hafi látið flytja rúm-
lega 10.000 sovéska skriðdreka austur fyrir Úralfjöll, sem teljast
landfræðileg mörk CFE-sáttmálans um fækkun hefðbundinna
vopna í Evrópu.
verið flutt í vopnabúr herafla Sov-
étríkjanna austan Úralfjalla. Eng-
inn efi leiki á því að tilgangurinn
með þessu hafi verið sá að koma
vopnabúnaði þessum undan.
Vélaherdeildir undir flotann
Nú hefur ennfremur komið í
ljós að Sovétmenn hugðust und-
anskilja um 3.500 bryndreka og
trúlega um 1.000 skriðdreka með
því að fella þijár vélaherdeildir
fótgönguliðsins undir yfirstjóm
flotans en til þessa hluta heraf-
lans tekur CFE-sáttmálinn ekki.
Það er einkum þetta atriði sem
orðið hefur til að vekja efasemdir
um heilindi Sovétstjómarinnar í
þessu efni og sú skoðun er al-
menn á Vesturlöndum að með
þessu hafi Sovétmenn gerst sekir
um brot gegn ákvæðum samn-
ingsins. Frederick Bonnart, rit-
stjóri og þekktur sérfræðingur á
svið öryggis- og vamarmála, seg-
ir í grein er nýverið birtist í Intem-
ational Herald Tribune að þetta
hafí orðið til að vekja efasemdir
um gildi þeirra viðræðna er fram
fara nú um fækkun í heijum í
Evrópu. Verði biekkingar Sovét-
manna liðnar verði þeim gert
kleift að halda eftir umtalsverðum
herafla í álfunni ogþað sé augljós-
lega ekki í samræmi við tilgang
samningsins.
Bonnart telur að viðbrögð
Sovétstjórnarinnar við ásökunum
þessum geti skipt miklu um fram-
hald samskipta austurs og vest-
urs. Framferði þeirra hafi grafið
undan þeirri nýju skipan á vett-
vangi öryggismála sem unnið hafi
verið að á undanförnum fimm
árum. Nú vakni sú spurning hvort
sovéskir ráðamenn vilji í raun
áframhaldandi samvinnu við ríki
Vesturlanda í þeim tilgangi að
skapa aukið traust í samskiptum
austurs og versturs. Leyndar-
hyggja og pukur geti aldrei orðið
til þess að skapa gagnkvæmt
traust en sá hafi verið megintil-
gangur CFE-sáttmálans.
ráðherrafund Evrópubandalagsins
sem eingöngu fjallar um varnar-
mál. EB-ríkin eru klofin í a.m.k.
tvær fylkingar í þessu efni. Annars
vegar eru ríki undir forystu Þýska-
lands og Frakklands sem vilja und-
irbúa' stofnun sameiginlegs hers.
Hins vegar eru ríki eins og Bretland
og Holland sem segja að eftirláta
eigi Atlantshafsbandalaginu varnir
Evrópu.
Poos, utanríkisráðherra Lúxem-
borgar, hafði orð fyrir ráðherrunum
því Lúxemborg fer nú með for-
mennsku í ráðherraráði EB. Hann
sagði að þangað til á síðari hluta
þessa áratugar myndi Evrópuband-
alagið fela Vestur-Evrópusamband-
inu (WEU) að fara með varnarmál
fyrir hönd EB. í sambandinu eru
Frakkland, Þýskaland, Ítalía,
Spánn, Belgía, Lúxemborg, Holl-
and, Bretland og Portúgal. Sam-
bandið hefur lítið látið til sína taka
undanfarna áratugi fyrr en nú í
Persaflóastríðinu. Poos segir
ágreining vera um hver eigi að vera
tengsl EB og Vestur-Evrópusam-
bandsins á meðan aðlögunartímabi-
lið varir. Að sögn Poos eru flestir
fylgjandi því að WEU verði hluti
af EB er fram líða stundir.
Það virðist hafa verið niðurstaða
fundarins að að ekki yrði um sam-
eiginlega utanríkisstefnu að ræða
án sameiginlegrar varnarmála-
stefnu. Nú hefur.markið verið sett
á sameiginlega utanríkisstefnu og
í desember síðastliðnum hófust við-
ræður milli EB-ríkjanna um samn-
ing þaraðlútandi.
Poos gat þess einnig að vart
hefði orðið eftirgjafar hjá þeim sem
hingað til hafa lagst hvað harðast
gegn því að Evrópubandalagsríki
hefji varnarsamstarf innan vébanda
þess.
Breskir embættismenn á fundin-
um sögðust óttast að Bandaríkja-
menn vildu kalla her sinn heim frá
Evrópu ef Evrópubandalagið sækti
í sig veðrið á þessum vettvangi.
Uffe Ellemann-Jensen, utanríkis-
ráðherra Danmerkur, sagðist túlka
fundinn svo að rætt hefði verið um
að styrkja evrópsku stoðina í NATO
án þess að fæla Bandaríkjamenn
burt.