Skírnir - 01.01.1907, Blaðsíða 59

Eftir kristnitökuna.
59
vorum, svo eg' mtmi til; má og vera, að iiann hafi ekki
•orðið g-amall maður, eins og títt þykir vera um afbragðs-
menn og skörunga. Hafi honum auðnast lengri aldur til
muna, má víst ætla, að hann hafi vel fylgt konungserindi
á Islandi í því að efla. kristnina, því það var hans eigið
mark og mið, en við stjórnarbrögð Olafs helga gegn frelsi
íslendinga hefir hann aldrei verið riðinn, enda má vel
vera, að hann hafi andast áður en Þórarinn Nefjúlfsson
var sendur út hingað, en það var 8 árum síðar en frið-
gerðin fór fram, að þvi er talið er.
En hvað sem æfi þessa merkismanns hefir liðið, er
sú ályktun alveg rétt, að minna og minna gætti ófriðarins
á landi voru eftir kristnitökuna; miklu færra gerist sögu-
legt með vigafar og sakferli, en fieiri og fleiri vandamál
ná friðsamlegum úrslitum. Þótt sagan þegi að mestu hina
fyrstu öld kristninnar, nema um þá feðga, biskupana Isleif
(f 1088) og Gizur (f 1118), hefði Ari fróði varla þagað í
sinni bók hefði stórar misfellur orðið á landsstjórn og
kristnihaldi. En merkileg eru orð Ara um Skafta lögsögu-
mann: »A hans dögum urðu margir ríkismenn ok höfð-
ingjar sekir eða landflótta of víg eða barsmíðir at' rikis sökum
hans ok landsstjórn«. Þettasýnir, að enn hefir þó annað veifið
sótt í gamalt horf með ófrið og ójafnað. Það er og ekki
kynlegt, heldur hitt, að S k a f t i er talinn frömuður slíkrar
landhreinsunar. Allar sögur, sem nefna hann, lofa lög-
speki hans, en engar nefna »ríki« hans eða harðfengi,
enda lá ekkert framkvæmdarvald í höndum lögsögumanna.
Samt sem áður mun Ari hafa fylgt réttri sögusögn: ofríkis-
mál munu hafa mætt rneiri mótstöðu eftir komu kristn-
innar en áður, ofrikismenn munu ekki hafa vaðið uppi
eins og fvr, nýtt afl eða vald hefir verið komið bæði í
lögréttuna og í fjórðungsdómana. Mundi það vald hafa
verið hið endurreista goðavald, ásamt meinleysi nýju goð-
anna? Alls eigi. Hið nýja vald hefir verið kristnin;
það var hennar afl og andi, sem komið var inn á alþingi
Islendinga og inn á hvert héiaðsþing, vorþing og leiðir.
Nú fyrst eru nýir goðar komnir til sögunnar, ekki í