Skírnir - 01.01.1907, Page 69

Eftir kristnilökuna.
69
en nokkrir stjórnvitringar hafa gert frá falli Aþenuborg-
ar«. Prófessor Ker sýnir skarplega framþróun sagnalist-
arinnar — á grundvelli hinnar föstu, viturlegu og sam-
vizkulegu sagnaundirstöðu Ara.
Þá er sú spurning næst, hvern þátt hin fræga forn-
kirkja vor hafi átt í bókfræði vorri. Því má svara svo,
að hún, eins og áður var sagt, lagði grundvöllinn með
því stórræði, að gera sig þjóðlega og setja tungu Islend-
inga í hásætið. Að öðru leyti er miður rétt að þakka
kirkjunni beinlinis bóka- og sagnaritunina fornu, ein-
ungis að því sé eigi gleymt, að kirkjan var handhafi
þeirrar allsherjarmentunar, sem við þurfti, og að hún mest
og bezt veitti höfundum bókanna fræðslu og kunnáttu.
Bæði í Haukadal og Odda bjuggu lærðir menn, þótt sumir
væri leikmenn, og svo hefir víða verið, og í klaustrunum
og við biskupsstólana voru lærðir menn ávalt i fyrirrúmi.
Þó má ekki þakka bókfræðina neinni stétt, stað eða stofn-
un eingöngu: ö 11 þ j ó ð i n var allsherjar-höfundur vorra
fornbóka. Um margar hinar stærri sögur þykjast menn
mega fullyrða, að lærðir menn, klerkar eða munkar, hafi
síðast frá þeim gengið. Þó voru hinir frægustu höfund-
arnir, er vér þekkjum, þeir Snorri og Sturla, óvígðir menn,
og lítt latínufróðir, að því er ætla má. Hitt er merkilegra,
og stendur eflaust í sambandi við fríhyggju og stillingu
klerka fornkirkju vorrar, að engin eiginleg listaverk
g u ð f r æ ð i 1 e g s e f n i s liggja eftir þá. Þvi að helgi-
mannasögur og homilíur teljum vér ekki listaverk. En í
skáldskap liggur eftir þá nokkur allmerk kvæði og drápur
um helga menn og hluti. Merkast frá þessum öldum og
fram að 14. öld eru hin svo nefndu S ó 1 a r 1 j ó ð, og eru
þó brot ein. L i 1 j a er yngri, en hún er hið lang hjart-
næmasta trúrækniskvæði, sem Island á frá fyrri öldum.
Klaustrunum eigum vér — og þar með fornkirkjunni —
eigi lítið að þakka, einkum klaustrinu á Þingeyrum, sem
á 12. öldinni bnr ægishjálm yfir öll hin klaustrin, enda
var það elzt, og bezt allra klaustra í sveit komið. Þar
sátu þeir Karl ábóti, er ritaði Sverrissögu, og hinir lærðu