Skírnir - 01.01.1907, Blaðsíða 67

Eftir kristnitökuna.
67
mundu hafa verið höggnir niður óðara en Þorgils hefði
reitt exi sína.
Á dögum hinna næstu biskupa eftir Gfizur, Þorláks
og Ketils, stóð góður friður aftur á Islandi. Segir Hung-
urvaka svo: »Hann (Þorlákur Þórarinsson) lét sína mann-
kosti í vöxt fara, en enga þverra meðan hann lifði. . . .
Hann ruddi til þess á sínum dögurn, at þá var settr ok
ritaðr kristinna laga þáttr, eftir hinna vitrustu manna for-
sjá á landinu, ok umráðum Özurar erkibiskups (í Lundi),
ok váru þeir báðir viðstaddir til forráða Þorlákr biskup ok
Ketill biskup; ok margt var þat annat sem þeir settu ok
sömdu á sínum dögum til siðbótar landsmönnum«. Fám
árum áður eða næsta áður en Gizur bislcup andaðist, var
byrjað at rita lögin »at Hatiiða Mássonar«. Hófst þá
bókaöld íslands. Um upptök hennar hefir margt verið
ritað, en fullyrða má, að hefði hin íslenzka kirkja eigi
notið þess frelsis og sjálfsforræðis, er hún hafði, hefði lítil
eða engin orðið bókagerðin, og hið litla verið skráð á
máli allsherjar kristni, latínunni, og þó orðið óvísindalegt
eins og dæmin sýndu annarstaðar. Hér á landi nutu
menn þess sjálfræðis að halda fast við tungu feðra sinna,
sem og geymdi sagnir þeirra, skáldskap, mannfræði og
ættfræði, lög og réttindi. Það var hið glæsilegasta afrek
og göfugasta þrekvirki forfeðra vorra, að þeir settu tungu
sína í hásæti, en skipuðu heimsmálinu rómverska, móður-
máli Cicerós og Tertúllusar á hinn óæðra bekk. Prófessor
II ’. P. Ker í Lundúnum, er á siðari árum heíir einna
skarpast og skemtilegast skrifað um vorar fyrri bómentir,
liann segir svo í sinni bók »The Dark Ages«, bls. 313—14:
»Bókfræði íslands í lesmáli átti bakhjari í almennum fræð-
um, eins og bókfræði íra og Vallóna. íslendingar þektu
bækur þær er þá voru kunnar í hverjum skóla erlendis,
enda höfðu kirkjuræður og helgra manna æfir verið rit-
aðar á íslandi á undan hinum stærri sögum. Má því eigi
álíta svo, að sögurnar hafi staðið fyrir utan áhrif annara
bókmenta, enda bera þær ekki einkenni fáfræði eða sið-
leysis (barbarism). Ef þær verða ekki samróma anda
5*