Skírnir - 01.01.1907, Qupperneq 63

Eftir kristnitökuna.
6S
sögumaður Skeggjason, Jón ögmundsson, hinn 1. Hóla-
biskup, Ketill Þorsteinsson, hinn 2. Hólabiskup og ýmsir
fieiri. »Svá þótti drjúpa ísland eftir fráfall Gizurar
biskups« — segir Hungurvaka — »sem Rómaborgarríki
et'tir fall Gregori páfa«. Eru og talin mörg og mikil
býsn, að orðið hafi á þeim missirum, og þar með mann-
dauði svo mikill, að Sæmundur hinn fróði sagði á alþingi,.
að eigi hefði færri menn andast úr sótt en þá voru til
þings komnir — segir Kristnisaga. En það var hið fyrra
deilusumar þeirra Hafiiða Mássonar og Þorgils Oddasonar.
Gengu þá engin mál fram sakir ófriðar. En svo lítill var
orðinn vopnaburðurinn eftir daga Gizurar, »at ein var
stálhúfa á alþingi, ok reið drjúgum hver bóndi til þingsr
er þá var á Islandi« (o: þeir er þingfararkaupi áttu að
svara).
Ofriðarár þeirra Þorgils og Hafliða virðast verið hafa
þriðja fráhvarfið síðan kristnin var lögtekin; hið fyrsta á
dögum Skafta, annað á dögum ísleifs biskups og þetta
hið þriðja. A dögum hinna þriggja biskupa í Skálholti,
er komu eftir Gizur: Þorláks hins eldra, Magnúsar og
Klængs, er engra stórra vandræða getið af vígaferlum og
styrjöldum. En á dögum Þorláks hins síðara, hins helga
(t 1197) fer órói og hryðjur að vaxa og upphaf andans-
að sýna merki þess er verða mundi. Var þá erkistóllinn
kominn í Niðarós og erkibiskupar teknir að ásælast kirkju-
völdin hér á landi. Hafði þá hin versta óöld lengi staðið
í Noregi og eflaust haft hin verstu áhrif á kristni og sið-
menningu Islendinga. Var bein siðaspilling orðin almenn
á dögum Þorláks biskups. Þó stóð hin íslenzka kirkja
lengi föst fyrir með sin sérstöku eignarráð og frelsi.
Skal eg nú til betri skýringar þessa merkilega tíma-
bils leyfa mér að fara stuttlega aftur yfir sögu lands-
stjórnar og kirkju og benda á upptök bókagerðar Islend-
inga.
Eftir kristnitökuna álykta eg, eins og höfundur hins
sanmefnda rits, að hyggindi og hagnaðarvon liafi meðfram
verið hvöt hinna kristnu höfðingja, er skarðan hlut þóttust.