Skírnir - 01.01.1909, Page 82

82
Kitdómar.
manna í Reykjavík, og brét' þau frá Brynjólfi Péturssyni og
Rosenörn, sem höf. meðal annars byggir röksemdaleiðslu sína
á, og hefir því látið prenta þau i »Viðaukum«, eru í alla
staði stórmerkileg. Svar Brynjólfs, þegar Rosenörn innanrikisráð-
herra fór þess á leit við liann að taka að sér konungsfulltrúa-
embættið á hinum væntanlega þjóðfundi, mun flestum íslenzkum
lesendum minnisstætt: »par sem um Islands velferð er að gera
um aldar og œfi, get eg samvizku minnar vegna ekki tekist kom-
missarií embcettið á hendur, nema sljórnin fallist á uppástungur
mínar«.*) Loks tilgreinir höf. nokkra vel valda kafla úr ritstjórn-
argreinum dr. Pjeturs í Landstiðindunum og úr óprentuðu ritgerð-
arbroti, sem lysa miklum stjórnmálaþroska og stjórnmálahyggindum.
Kaflinn um þingmensku Pjeturs biskups er allítarlegur og mun
það vera nær sanni, er höf. segir, að prófessor Pjetur Pjetursson-
hafi á hinum ráðgefandi þingum veiið einn af hinum atkvæðamestu
og starfsömustu þingmönnum. Höf. er hér sem oftar í ritinu nær
því óþarflega nákvæmur í að árfæra og tilgreina ymsa smá viðburði
í lífi biskups, svo sem hver ár hann hafi verið varaforseti og haft
ritstjórn alþingistíðindanna á hendi, hve oft hann hafi talað á sumum
þingum, i hve margar nefndir hann hafi verið kosinn, hvenær hann
hafi flutt þingsetningarræður og þar fram eftir götunum. Þá gerir
höf. ítarlega grein fyrir afskiftum prófessors Pjeturs af ýmsum
landsmálum, svo sem af kirkjumálum, metitamálum, stjórnarskip-
unarmálinu og mörgum fleiium. Pjetur biskup hefir sjálfur á
alþiugi 1867 og 1869 lýst afstöðu sinni til stjórnarbótarmálsins-
(sbr. bls. 144—145) og virðist sú lýsing hans, borin saman við
aðrar ræður hans í því máli, fara nær réttu. Verður hver, sem
lítur hlutdræguislaust á afstöðu biskups, að kannast við, að hann
var í raun réttri allfrjálslyndur í stjórnarbótarmálinu, þrátt fyrir
alla varfærni hans og miðlunarstsfnu. En annað mál er það, að
hann gat sjaldan, þegar á herti, orðið meiri hlutanum samferða í
stjórnarbótarmálinu. Athugaserad höf. á bls. 149 er ekki rétt
ársett. Það var eftir Þingvallafundinn 1873, að dr. Hjaltalín sagði
hin umræddu orð við Jón Sigurðsson, þegar hann varð á vegi
forseta á Bakarastígnum, er hann kom af fundinum. Ekki er
ólíklegt, að Pjetur biskup hafi á þingunum 1871 og 1873 að miklu
leyti leitt stjórnarbótarmálið hjá sér einmitt af því, að þá var bæði
innanlands og í Kaupmannahöfn kominn svo mikill æsingur í það,.
að ýmsum íhaldssamari mönnum og stiltari stóð stuggur af. Skil-
orðir menn, sem enn eru á lífi og voru í Reykjavík 1873, bera
*) auðkent af höf.