Skírnir - 01.01.1909, Page 24

24
Skapstórar konur.
hana að sæmd íslenzkra kvenna. Það er hann, sem
bjargar Guðrúnu Ósvífursdóttur. Innan um alla sína synd
og alla sína harma hefir hún hlúð að því, sem bezt var í
huga hennar, ástinni. Og að lokum verður ekkert annað
eftir en ástin,- Og þá finnur hún, vitkonan mikla, að
enga leið er að fara aðra en til guðs.
Við megum með engu móti meta manngildið eins og
töðuvöll. Við metum töðuvöllinn eftir því, hvað mikinn
arð hann gefur að meðaltali. Við megum ekki
leggja saman mannkosti og galla mannanna, góðverk
þeirra og yfirsjónir, og deila svo því, sem út kemur.
Með þeim hætti skiljum við aldrei mennina né mannlífið.
Manngildið er líkara fjallshæð. Við mælum fjallið þar
sem það er hæst. Fjallið er svo hátt, sem það er hæst.
Við eigum að meta mennina eftir því sem þeir komast
hæst. Það sem maðurinn kemst hæst, það er hann.
Þetta skildu forfeður okkar svo einstaklega vel. Það er
auðséð á öllum sögunum.
Það er hæfileikinn til þess að elska, sem lyftir þeim
upp, Bergþóru og Guðrúnu. Bergþóra elskar mann sinn
og syni og heimamenn. Guðrún elskar Kjartan. Gerum
ráð fyrir, að þær hefðu eflt hæfileikann til þess að gera
kærleikann víðtækari. Gerum ráð fyrir, að þær hefðu
tamið sér að elska fleiri menn. Þá hefðu þær auðvitað
komist þeim mun hærra. Gerum ráð fyrir, að þær hefðu
lært að elska alla menn — líka óvini sína. . Þá hefðu þær,
eftir því sem eg fæ bezt séð, verið komnar, að einhverju
mjög miklu leyti, alla leið að guðdóminum. En þiðsjáið,
hvað jafnvel BergþÓra hefir átt langa leið fyrir höndum.
Og það er ein hlið á hinu guðdómlega dýrlega
eðli kærleikans að þar sem hann er einhver til
— þótt ekki sé nema einhver ofurlítil ögn — þar
verður manngildið ekki metið rétt eftir neinu öðru en
honum. Og þar sem hann er enginn, þar er manngildið
ekkert. Þess vegna finnum við, að það er eðlilegt —
jafn-raunalegt og það er — að Hallgerður lendir í faðm-
inum á Hrappi. Og þess vegna fögnum við því réttlæti,