Skírnir - 01.01.1909, Blaðsíða 2

2
Skapstórar konur
Hér er hver harmsöguþátturinn öðrum stórfeldari og
átakanlegri. Það er engin furða, að þessar konur hafi
orðið íslendingum fastar í minni.
Eg veit það, að Njála og Laxdæla eru ykkur öllum
kunnar. Svo að því leyti er það að bera í bakkafullan
lækinn að segja ykkur nokkuð úr þeim. En eg minnist
þess jafnframt, að eitt af skáldum okkar, sem alla síua
æfl hafði setið við lindir Norðurálfu-mentunarinnar, yrkir
um það, að hann sé
leiður á öllu utan
Islendingasögum.
Og eg veit það líka, að flestir Islendingar geta lesið
Njálu og Laxdælu, hvað oft sem þeir hafa lesið þær áður
— alveg að sínu leyti eins og okkur getur verið yndi að
þvi að líta yfir það útsýnið, sem við unnum mest, þó að
við höfum séð það í gær, og þó að við höfum séð það
í fyrra, og þó að við höfuni séð það dag eftir dag og ár
eftir ár og áratug eftir áratug, og þó að við þekkjum hvert
fjallið í því eins og rúmið okkar, og hvern stein, og hvern
hól, og hverja lækjarsprænu, og alt, sem þar er að sjá.
Þess vegna er eg að vona, að þið takið ekki hart á mér,
þó að eg rifji upp nokkur af æfiatriðum þessara kvenna.
Eg skal láta þess nú þegar getið til skýringar, að eg geri
það í því skyni, að einhverju okkar kunni að verða ljós-
ara eftir en áður, hvernig á öllum þessum einkennilegu
og ógleymanlegu æfilokum stendur.
Við rennum þá fyrst augunum til Hallgerðar.
Fáa mundi hafa grunað það, þegar hún var barn heima
hjá föður sínum, að hún mundi nokkuru sinni lúta svo
lágt á ofanverðum árum sínum, sem Njála gefur í skyn.
Reyndar segir sagan okkur, að Hrútur föðurbróðir hennar
hafi haft orð á því við föður hennar, að hún hefði þjófs-
augu. En við getum gengið að þvi vísu, að það sé munn-
mæla-tilbúningur síðari tima. Hrútur var alt of mikið ljúfmenni
og prúðmenni til þess að láta sér slíkt um munn fara uci
saklaust barnið — þó að hann hefði eitthvað séð. Og hann
hefir að líkindum ekkert séð, annað en það sem allir sáu, að