Skírnir - 01.08.1912, Side 70

260
Um talshætti i islenskn.
bæði spónninn og askurinn eru farin sömu leið sem strokk-
urinn. Börn vor og barnabörn verða að fara á forngripa-
safnið til að fá að vita, hverskonar verkfæri þetta hafi
verið. — Þekkíngin mun eðlilega verða nokkuð »af skorn-
um skamti« =ófullkomin og rýr; »skorinn skamtur* var
það, er viðtakanda þótti of mikið klipið af ketbitanum
sínum. — Enn mun mörgum þykja gott að í bitanum sje
bein, er »kryfja megi til mergjar*; en þetta er löngu orð-
inn almennur talsháttur, hafður um að rannsaka e-ð ná-
kvæmlega. — Hins vegar er sagt, að e-ð sje »ekki nema
til dúks og skeiðar* = sje til í litlum mæli og vantar þá
»það sem við á að jeta« — talsh. um það, sem mann van-
hagar um af nauðsynjahlutum.
d) Heimaiðn og húsvinna hefur getið af sjer almenna
talshætti. — Af vefnaði er dregið »að útkljá e-ð« = að
Ijúka við e-ð til fulls. »Kljár« (eldra klje) eða »kljásteinn«
var einn af þeim steinum, er hengdir voru í uppistöðuna
í gamla vefnum til þess að halda þráðunum þöndum svo
að ekki slaknaði á þeim; og þurfti allmarga steina i hvert
sinn; ekki er mjer ljóst, hvort talsh. á við það, er búið
var að koma steinunum öllum fyrir og vefurinn var sett-
ur upp til fulls, eða það, er vefurinn var allur búinn, svo
að taka mátti steinana alveg burt; þetta er líklega hið
rjetta. — Islenskir skór eru enn almennir um land alt, og
þarf þá víst ekki að skýra mikið talsháttinn »að gera (sjer)
á fæturnar [svo stóð þar sem talsh. var hafður] um e-ð«
= að hafa viðurbúníng til einhvers sem maður ætlar að
gera. — Af smíðariðn er leitt »að hafa tángarhald á e-u«
= að hafa náð föstum tökum á e-u. — Sömuleiðis »að
vera milli steins og sleggju* = að vera illa staddur, í
mikilli hættu er vofi yfir (sbr. »að vera milli vonar og
ótta«) nema hjer sje átt við stein og sleggju, er harðfiskur
var barinn á og með — og »kemur þó í sama stað niður*.
— »Að fá (hafa) bakhjarl [svo er oft skrifað] í e-u (e-m)
= að fá (hafa) stoð í eða af e-u (e-m). »Bakhjarl« er ef-
laust með öllu rángt. Orðið er kallkyns og á því að vera
»bakhjallur«, svo er og sumstaðar í rauninni sagt (t. d. í