Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1884, Síða 13

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1884, Síða 13
13 eptirleiðis að hafa eitt þing þrír saman (várping), og auk þess áttu þeir g goðar, er nú vóru í hverjum fjórðungi þeirra þriggja, Austfirð- ingafjórðungs, Sunnlendingafjórðungs og Vestfirðingafjórðungs, en 12 í Norðlendingafjórðungi, að heyja fj’órðungsþing saman. Goð- orðatalan var þannig ákveðin og lögbundin, og við þessa lögskip- uðu goðorðatölu var miðuð dómnefna og lögrjettuskipun á alþingi. Á alþingi ernúfyrst talað um ,,lögrjettuskipun“, og má þar af ráða, að þá fyrst hafi lögrjettan verið greind frá dómunum1. En tilgang- ur nýmælanna var þó eflaust alls ekki sá, að draga allt dómsvald eða samþyktarvald um innanhjeraðsmál frá hjeraðsþingunum, enda eru ótal sannanir fyrir því í fornritum vorum, að dómar hafa verið skipaðir á hjeraðsþingunum, svo að jeg álít óþarft að eyða orðum að því, en að því ersnertir hið sjerstaka löggjafarvald hjeraðsþing- anna, þá er mjög ólíklegt, að alþingi svo snemma á tímum hafi haft það bolmagn, að það hafi verulega getað takmarkað þetta vald hjeraðsþinganna. En þrátt fyrir það er alls óvíst, að skipuð hafi verið sjerstök lögrjetta á hjeraðsþingunum. Hið eina, sem kynni að mæla með því, er það, að sjerstök lögrjetta var skipuð á alþingi. En þar var allt öðruvísi ástatt en á hjeraðsþingunum; þar var nauð- synlegt að hafa eitt löggjafarþing óháð dómunum fyrir allt landið, því að fjórðungsdómarnir fengust að eins við fjórðungsmál. f>að er líklegt, að allt þetta hafi verið talsvert óbrotnara á hjeraðsþingun- um. Staður sá, sem áður var til færður um lögrjettuna, úr Grettlu, sannar ekkert. Mjer þykir líklegast, að nýmæli fórðar gellis hafi að þessu leyti alls ekki gjört neina breyting á því ástandi, sem áð- ur var, og að dómarnir á hjeraðsþingunum hafi eins eptir sem áð- ur fjallað um löggjafarmál, sem hjeraðið snertu, með öðrum orðum, að lögrjettan hafi verið sameinuð dómunum í hjeraði. Staður sá, sem áður var tilfærður úr Konungsbók, að hjeraðsþingin megi gjöra viðauka við þingsköp alþingis, ef „þingheyjendr verði ásáttir“, bendir ef til vill til þess, að dómarnir á hjeraðsþingum hafi fyrst greitt atkvæði um hjeraðslög, og allir þingheyjendur síðan lagt á þau samþykki sitt, likt og var i Noregi.2 Nýmæli fórðar gellis vóru eflaust eitt stig í þá átt að styrkja allsherjarríkið og draga nokkuð úr hinu ótakmarkaða hjeraðafrelsi. En saga íslands um næstu 6o — 70 ár sýnir, hversu lítið vannst á 1 þessu efni. Allt fram til loka sögualdarinnar gengur ekki á öðru en deilum milli einstakra höfðingja eða heilla hjeraða, og áttu þær að miklu leyti rót sína í því hóflausa hjeraða- og einstaklings- frelsi, sem hafði verið grundvöllur hinnar fyrstu íslenzku stjórnar- skipunar. Eptir söguöldina hljóðnuðu deilurnar að mestu leyti, og 1) íslendingabók, ð. k. 2) Sjá Keyser : Efterl. skriftör II. bls. 235.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.