Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Side 35

ÞORLÁKSSKRÍN í SKÁLHOLTI
35
Á þeirri skemmtun þurfti dómkirkjan í Skálholti þó ekki leng-i
að halda. Hún var komin að fótum fram og var rifin í maí 1802, en
ný kirkja miklu minni byggð sama sumar upp úr viðunum. Slík um-
skipti eru mikill háski gömlum kirkjugripum. Valgerður Jónsdóttir
biskupsekkja og eigandi Skálholts komst í kröggur, sem tii þess
leiddu að hún fékk biskupsleyfi til að selja við opinbert uppboð ónýta
og óþarfa kirkjugripi ýmsa frá dómkirkjunni. Skal ekki fjölyrt um
þennan atburð hér, nema hvað uppboðið var haldið í Skálholti hinn
29. okt. 1802 og stóð mest fyrir því Jón Jónsson lögsagnari, bróðir
frú Valgerðar, fyrir hönd Steindórs sýslumanns Finnssonar. Því
miður hafa engin uppboðsgögn varðveitzt, en með því að bera sam-
an það sem var í kirkjunni við prófastsvísitasíur 1799 og 1800 og
það sem er í henni við fyrstu vísitasíu eftir uppboðið, en hún er frá
1805, má fá allglögga mynd af því hvað selt var. Var víslega selt
miklu fleira en sumum líkaði, til dæmis Steindóri sýslumanni sjálf-
um, og meðal þess hefur verið Þorláksskrín. Til er skemmtilegt bréf
frá Steindóri sýslumanni til Steingríms Jónssonar, þá stúdents í
Kaupmannahöfn, síðar biskups. Bréfið er skrifað 23. febr. 1803:
,,Eg þarf ei að skrifa yður hvað fréttnæmt kynni vera síð-
an í sumar tilfallið, því eg ætla hr. Jonsen (þ. e. Jóni lögsagn-
ara) að hann láti mér ekkert spicilegium eftir. Eg veit ei hvað
það í þessari öld kann að þykja, en í fyrri tíð hefði það þótt
ein hin rarasta nýlunda, sem hann gjörði áður en hann fór
hingað frá Skálholti, að selja við opinbera auction og tilslá
jafnvel laicis: Krossmarkið stóra, Maríubrík — og — og —
Þorláksskrín! og þó með öllu þessu enn nú ekki vera bann-
sunginn með klingjandi klukkum og logandi kertum! Hafið þér
nokkurn tíma vitað maka til slíkra tiltækja á seinni öldum?
Eg undantek eitt eður annað, sem skeð kynni vera i anledning
af þeirri frönsku revolution. O tempora! O mores!“40
Þessi andvörp mega teljast eftirmæli Þorláksskríns, þótt í hálf-
gerðu gamni séu skrifuð. Enginn veit hver keypti það, og er þó furðu-
legt að það skuli hvergi hafa lekið úr penna einhvers manns41. Alls
engar spurnir eru af því framar. Sennilega hefur einhver keypt
það vegna spýtnanna og flýtt sér að koma því í lóg. Þetta er hörmu-
legt, því að nú var stutt þangað til menn fóru að vakna til vitundar
um hluti eins og þennan. Fornleifanefndin danska fór á stúfana með
að safna forngripum og upplýsingum um þá árið 1817. En það var