Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Side 53

MELTEKJA Á HERJÓLFSSTÖÐUM f ÁLFTAVERI
53
urbæ), hörðum bala neðan við kálg'arðinn. Þangað voru partamir
bornir, og báru karlmenn vanalega tvo í hverri ferð.
Melurinn var skekinn á skökustokki. 1 skökustokk þótti gott að
hafa fletting úr sívölu tré. Var þá slétta hliðin látin snúa niður en
bungan upp. Verra þótti að hafa ferkantað tré í skökustokk, á því
vildi axið frekar hrökkva af stönginni, er barið var. Endar sköku-
stokksins voru látnir hvíla á skítalaupum. Hækka mátti undirstöð-
urnar með því að leggja melparta ofan á laupana. Sumir höfðu hey-
hrip undir skökustokknum.
Partar voru leystir úr bendi. Menn héldu bendunum til haga og
notuðu utan um hvern einstakan part jafnóðum og búið var að skaka
melinn úr honum. Menn, sem unnu að því að skaka mel, stóðu sama
megin við skökustokkinn. Þeir tóku hæfilega margar melstangir
í hvora hönd og slógu öxunum jafnt og þétt niður í stokkinn. Féll
kornið þá úr þeim niður fyrir stokkinn og myndaði þar smám saman
bing. Við verkið var annað veifið borað með stélunum sitt á hvað
inn í öxin til að losa um kornið, sem eftir var. Þetta var nefnt að
krassa.
Til féll talsvert af skálp (kvk.) eða blöðku, þegar verið var að skaka
mel. Skálp er lítil blaðka, jafnvel brot úr melstöngum. Hún féll nið-
ur með korninu og varð að hreinsa hana vel brott, því vel gat hún
meitt menn á fótum, er korn var troðið í sofnhúsi.
Oft var verið marga daga við að skaka mel. Verkið gekk eftir
veðri, því helzt þurfti til þess lygnt veður og umfram allt þurrviðri.
Að kvöldi var búin til lön úr korninu og melpörtum raðað utan á
hana til hlífðar. Skökustokkurinn var færður til og lönin lengd eftir
þörfum dag frá degi, því ekki mátti hún vera of þykk eða há. Það
bauð þeirri hættu heim, að hitnaði í korninu, ef það lá lengi óþurrk-
að. Korn, sem hitnaði í, var mun verri matur.
Sætt var hverju færi til að þurrka kornið í iöninni. Var þá tekið
utan af henni og hrært í korninu við og við. Venjulega var mokað
úr lön með tréreku. 1 þetta fóru margir dagar, ef melurinn var skor-
inn í vætutíð.
Kornið var tekið í poka úr lanarstæðinu, þegar það þótti hæfilega
þurrt. Reyndin varð sú, að melkorn var nokkuð misþurrt frá hausti
til hausts, þar sem veður réð svo miklu um starfið. Síðasta korn-
inu í lanarstæðinu var sópað saman með sófli úr melstöngum, og
vísuðu þá öxin upp en stélin niður.
Þurrkaða kornið var sett í kornlön heima við bæ, þar sem skepn-
ur gengu ekki yfir. Lanarstæðin, eitt eða tvö, voru á uppfyllingu í