Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Page 75

BAÐSTOFAN OG BÖÐ AÐ FORNU
75
eigi búnir. En er þeir sátu í lauginni, mælti
Þorgils ....
12) Sturl. II, 152: Þat var einn dag, er Þorgils reið til Lýsuhváls-
laugar at skemmta sér ok fylgðarmenn hans með
honum . . . Þeir Þorgils stigu af baki við sund-
laug. Jóreiðr var þar fyrir ok þó klæði.
13) Sturl. II, 169: Þorleifr (í Bæ) hafði verit í laugu um daginn
fyrir nón ok lagðist síðan til svefns, sem vani
hans var til.
Eitt dæmi af biskupum landsins á fyrri hluta 12. aldar:
Magnús biskup Einarsson bauð Katli biskupi Þorsteinssyni heim
með sér í Skálholt til kirkjudags síns á Seljumannamessu. „En fpstu-
dags aptan fóru byskupar báðir til laugar í Laugarás eptir nátt-
verð.“21
Ivar Bárðarson ráðsmaður í Görðum á Grænlandi um miðja 14.
öld segir frá því að þar í landi noti menn volgrur við sjúkdómum:
á vetrum eru þær alltof heitar „men om sommeren er dit vell till
made heet, saa ath mand maa ther bade vdj och mange fanger ther
helsse bod och bliffuer karske och fanger helsse bod aff sotther“22.
Menn nota laugarnar sér til skemmtunar. Menn sitja í laugu á ýms-
um tímum dags, og að staðaldri að því er séð verður, vafalítið sér til
heilsubótar. Síðast en ekki sízt, vatnið í þeim var jafngott til undir-
búnings helgihaldi sem annað vatn. Þessu til áréttingar má benda á
skýringar Hannesar biskups Finnssonar við þá fornu skyldu prests að
vígja laugar: „Scal oc prestr fara til thriGia líca um dagh. syngia
lícsong yfer. haN scal scylldr at vígia thriár laugar um dagh. vera at
hiNe trithiu ef haN vill.“ Skýring Hannesar biskups: „Tria lavacra,
alias sensu speciali vox laug denotat thermas. Hic intelligi lavacra
qvibus abluebantur mortui, verisimile est. Conf. Sturlunga Saga ali-
qvoties."23
Þessar laugasetur benda ekki sérstaklega til þrifabaða þó að þrifn-
aður hafi að sjálfsögðu verið að þeim. Hitt er nærtækara og má einnig
styðja dæmum frá síðari öldum að menn hafa leitað sér lækninga
við sjúkdómum í heitu laugunum, auk þeirra baða eða þvotta sem
tengd voru kirkjulegum hátíðum og helgihaldi. Snorri Sturluson
hefur vísast ekki notað laug sína í Reykholti til þrifabaða heldur
til að vera hreinn fyrir guði sínum og til að fróa sér við kuldabólgu,
blöðrubólgu, gigt eða kláða, hinum eilífu fylgikvillum kuldans. Til
síðarnefndra nota hafa heitar laugar trúlega verið alla tíð.