Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2000, Page 150

154
ARBOK FORNLEIFAFELAGSINS
áleit hina einu sönnu, hlaut að sjá til þess. Biblíur hans eru ekki mynd-
skreyttar á sama hátt og útgáfur Lúthers en þær eru með vel útfærðar
titilsíður þar sem hægt hefur verið að lesa allmikinn boðskap, einkum úr
folio-útgáfunni frá 1633, enda eru til ýmsar upplýsingar um hana.26 Um
útgáfuna frá 1647, sem er í minna broti, er minna vitað. Hún byggist á
fyrri þýðingu og útgáfu frá 1607 og var prófessorum háskólans falið að
fara yfir þýðinguna og endurskoða.27 Um tildrög myndanna er ekkert
vitað en þær birtast á fjórum fagurlega gerðum koparstungum á titilsíðu
hvers bindis. Þrjú bindi spanna Gamla testamentið en Nýja testamentið
rúmast í einu bindi. Höfundur titilsíðnanna, Hans Andreas Greýs, skráir
nafn sitt á fyrsta bindi.28
Og sjá: Titilsíða meistara Greys á Nýja testamenti Kristjáns IV er eins og
altaristajlau á Krossi lifandi komin. Eða öllu heldur öfugt þar sem biblíuút-
gáfan er dagsett þrem árum á undan altaristöflunni. Myndefnið og röðun
þess er hin sama, eins og verða má í ólíkurn miðlum, bókarsíðu og altaris-
töflu. Til vinstri er hinn þjáði Kristur með reyrstaf og bundnar hendur
yfir áletruninni Humilitas (auðmýkt), rétt eins og á Krossi. Til hægri er
sýn Jóhannesar, hinn ljómandi Kristur, með eldsloga úr augum, útréttar
hendur og sjö stjörnur í annarri, ljósastikurnar sjö á bak við sig, belti
spennt fyrir ofan mitti og langt sverð frá munni hans teygir sig allt inn í
textann í miðjunni. Undir Kristssýninni er áletrunin Gloria (dýrð). I
miðjunni er upprisan, eins og á Krossi, en hún færist niður á myndfletin-
um og er smá í sniðum vegna þess að titill bókarinnar helgu tekur allt
miðrýmið. Ollu þessu myndefni er gefm umgjörð sem líkir eftir út-
skornu tréverki, ekki fjarri altaristöflu. Yfir svífur dúfa, svipað og á töfl-
unni á Krossi.
Enginn hefur reynt að geta sér til um hvers vegna Hans Andreas Greýs
dró upp þessar myndir framan á Nýja testamentið. Greýs var formskeri
(formskærer, xylograf) ltjá Kaupmannahafnarháskóla og franrleiddi í því
hlutverki einkum mannamyndir.29 Hvort prófessorarnir við háskólann
stýrðu ritstíl hans eða konungur hafði sjálfur meiningar vitum við ekki.
,,Smertensmanden“ var sjaldgæft myndefni en tilveru hans má þó skýra
með sýn Kristjáns konungs. Kristssýn Jóhannesar var miklu fágætari.
Máluð altaristafla eftir fyrirmynd úr prentaðri bók? Þetta er ekki ótrú-
legt og raunar alsiða víða um lönd. Kirkjulistfræðingurinn Sigrid Christie
tilfærir mýgrút af gráfískum fýrirmyndum að kirkjumyndum í Noregi og
Danmörku og um miðja sautjándu öld eru fáar eins áhrifamiklar og
biblíumyndir Matthaeusar Merian. Hún finnur ennfremur ákveðið dæmi
um að titilsíða Greýs hafi verið fyrirmynd að kvöldmáltíðarmynd sem