Réttur - 01.02.1928, Side 97

Rjettui1]
GALDRA-LOFTUR
99
gjarnra, að þeir skeyta engu um annarra vilja né annarra
sannfæring, sem Jóhann skildi vel. Harðstjóri nýtur þess
að troða undir fótum skoðanir og tilfinningar annarra. Á
slíku finnur hann bezt mátt sinn, hve mikið hann á
undir sér. Og þeir leynast furðu víða enn, harðstjórarnir,
bæði í koti og konunglegum sölum. I þessu efni eru
menn annars ger-ólíkir. Suma skortir bagalega valdafýsn,
eins og suma mæta menn skortir áhrifagirni. Misjöfn að
víðáttu er hún, valdagirni leikkappa skáldsins. Sveinungi
vill ráða einvaldur á heimili, óðali og í fjölskyldu. Pað
verður hans bani, er risið er þar móti ráðum hans. Björn
hreppstjóri vill drotna í sveitinni. Lyga-Mörður girnist
stjórnmálavöld í héraði. Galdra-Loftur sækist eftir valdi
yfir huldum öflum, yfir lífi og verönd. En í leikunum
öllum veldur valdasóttin ógæfu og gerir þessa þróttmiklu
sjúklinga að ógeðfeidum þrælum. Annað er eftirtektavert:
Jóhann sýnir mest, hversu þessar kempur hans berjast
fyrir völdum, er þeir aldrei hreppa. En hann leiðir áhorf-
öndum ekki fyrir sjónir áhrif valdsins á sjálfa drotnend-
urna, sem eðlilegt er. »Völdin breyta mönnunum«
(»Magten forandrer Menneskene«), lætur hann Lyga-Mörð
spaklega að orði kveða. En hann sýnir hvergi né skýrir
í skáldskap sínum, í hverju sú breyting er fólgin. Skiftir
samt miklu, að slíkar breytingar yrði lýðum Ijósar. Ef til
vill hefði Jóhann gert forustusótt og ráðríki betri skil, ef
orðið hefði honum lengra lífs auðið. En Jóhanni hefir í
list sinni hefnst þess, hve frábitinn og fjarlægur hann
var félagslegri starfsemi og stjórnmála-baráttu. Breyttist
hann mjög í þessu efni, er hann kom til Kaupmanna-
hafnar. Á skólaárum sínum í Reykjavík var hann hinn
mesti félagsmaður. Var slík breyting eðlileg afleiðing af
útlegð hans og orku-eyðslu í þarfir sjónleikagerðar á
erlenda tungu. En sökum þessara umskifta kyntist skáldið
ekki mannlegri drottnunar- og valdagirni á þeim hólmi,
þar sem hún birtist í mestum algleymingi, ólmast, að
kalla, alls-nakin frammi fyrir alþjóð og veldur mestum
7*