Réttur - 01.02.1928, Side 99

Rjettur]
GALDRA-LOFTUR
101
skilning Jóhanns. Hann skilur afstöðu skólabróður síns
til tillögu sinnar, eins og hann nærfelt tuttugu árum
síðar skilur hugarfar Njáls. Hann kennir ungur vísi valda-
girndar í fari skólabræðra sinna ungra. Er eigi ólíklegt,
að kynzt hafi hann nokkurri ráðríki í föðurtúnum. Sigur-
jón á Laxamýri, sá hinn stói merkilegi maður, var fágætlega
stérkviljaður og einbeittur. Er auðskilið, að slíkur auð-
maður kynni því betur, að vera húsbóndi á sínu heimili.
Nú skilst, að nokkru, hvi Oaldra-Loftur varð honum
að andlegri íkveikju. í göldrum felast skáldlegar tákn-
myndir. Forneskju-iðkanir eru ágæt ímynd þeirra
manna, er þyrstir í aukin völd á náttúru og orku
og skilning á launstöfum lífs og dauða. Galdrar voru
iðkaðir í því skyni að öðlast vald og geta beitt þvi án
ábyrgðar, sem hugur lék á. Galdramönnum hætti við að
neyta kunnáttu sinnar öðrum til ótila. Alt vald yfir öðrum er
áfengur mjöður. Valdi hættir við að ala í mönnum dutlunga,
grimd, hroka og blinda þá, sem sagan sýnir. Galdrasagnir
sýna yfirleitt glöggvan skilning á óheillafylgjum valdsins. f
galdrabrennum var mikil rökvísi fólgin, þótt þær séu ein hin
hryllilegasta villa í menningarsögu kynstofns vors. Pá er
Jóhann varð frægur orðinn af Fjalla-Eyvindi, svall honum
skáldmóður. Nú vildi hann sýna baráttu mannanna fyrir
valdinu. Uppistöðuna, táknmyndina fann hann þar, er
þjóðsagan af Galdra-Lofti var. Jóhann hefir skilið galdra-
sveina fyrri alda. Ekki velkist eg í vafa um, að hann hefði lagt
stund á galdra, ef hann hefði lifað á 17. öld og verið þá nem-
andi í Hólaskóla. Á námsárum sínum í latinuskólanum
glímdi hann með öllum sínum ásmóði, snerpu, skerpu og nær
eindæma æskufjöri við að finna upp »perpetuum mobile*-
Skáldið kendi sjálfs sin ákafa, móð og ástríður i Galdra-
Lofti, eins og frá honum er sagt í þjóðsögunni. Árni
Pálsson ritar um Jóhann (í »Eimreiðinni« 1920): »Auðugur
vildi hann verða, stórauðugur. Maðurinn var í vígahug
og einráðinn í því að láta heiminn vita af sér og helzt
að ná honum öllum á sitt vaid, ef þess væri nokkur